Το ποδόσφαιρο παίζεται στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου, αλλά πολλάκις, την «παράσταση κλέβουν» οι μάζες σκληροπυρηνικών οπαδών με καθαρά πολιτικό «προσωπείο».
Πολιτική και αθλητισμός πάνε μαζί, συμβαδίζουν. Στο χώρο του ελληνικού και γενικά του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου συναντάμε πολλές φορές κρούσματα πολιτικών εκδηλώσεων, τα οποία αποδίδονται στις πολιτικές πεποιθήσεων μεγάλης μερίδας των σκληροπυρηνικών οπαδών του εκάστοτε συλλόγου. Δυστυχώς, εξαιτίας αυτών, εξαιτίας ορισμένων «ακραίων», είναι γεγονός πως αποτυπώνονται εικόνες ντροπής και κρούσματα βίας που μοιάζουν να μην μπορούν να εξαλειφθούν.
Πυρήνες ακροδεξιών και ακροαριστερών δεσπόζουν με την παρουσία τους στις κερκίδες των γηπέδων. Ταξικές και πολιτικές διαφορές «ποτίζουν» με ένταση και μίσος σπουδαίους αγώνες στα ευρωπαϊκά γήπεδα και κάνουν τον άμαχο πληθυσμό να αναρωτιέται αν πήγε να παρακολουθήσει ποδοσφαιρικό αγώνα ή πολιτική.
Προτού ξεκινήσω το αφιέρωμα μου για την πολιτική και το ποδόσφαιρο στην Αγγλία, η οποία αποτέλεσε την «μάνα» του χουλιγκανισμού, θα αναφέρω τις πολιτικές πεποιθήσεις των οπαδών ανά την Ευρώπη, κυρίως των γνωστότερων clubs.
Ξεκινάμε από την Ελλάδα και τα του οίκου μας. Σε καμία από τις κερκίδες των μεγάλων ομάδων δεν υπάρχουν έντονα τα σημάδια της πολιτικοποίησης. Σε Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό, ΑΕΚ και ΠΑΟΚ υπάρχουν και ακροδεξιοί και ακροαριστεροί πυρήνες σε άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο, αλλά πουθενά δεν επικρατεί το πολιτικό έναντι του αθλητικού όπως συμβαίνει στα υπόλοιπα γήπεδα της Ευρώπης.
Εσχάτως, θα μπορούσε κάποιος να πει πως σημάδια έντονης πολιτικοποίησης παρατηρούνται στους «Fentagin» του Ατρόμητου και στην «Αυτόνομη Θύρα 10» του Ηρακλή. Αμφότεροι με κύρια τα αντιφασιστικά και αντιεξουσιαστικά χαρακτηριστικά τους, χωρίς όμως κάποιος από αυτούς να έχει μέχρι στιγμής αντίπαλον δέος. Επιπρόσθετα, ομάδα η οποία εκχυλίζει από ακροαριστερά συναισθήματα είναι η ιστορική ομάδα του Αστέρα Εξαρχείων, η βάση των οπαδών της εντάσσεται στον αναρχικό χώρο και δεν έχει καθόλου καλές σχέσεις με την κρατική εξουσία και τους φορείς της.
Περνάμε στην γειτονική Ιταλία, εκεί τα πράγματα είναι πολύ πιο έντονα όπως επίσης και στην Κύπρο όπου συναντάται έντονη πολιτική δράση στις κερκίδες. Από την μια πλευρά υπάρχουν οι αριστεροί και οι αναρχικοί, Roma και Livorno. Από την άλλη, οι ακροδεξιοί, φασίστες, Lazio και Hellas Verona.
Στη κερκίδα της Livorno, ανάμεσα στα πανό και τις σημαίες με το έμβλημα της ομάδας θα δεις σφυροδρέπανα, αλλά και το πρόσωπο του Ernesto Che Guevara, ενώ οι οπαδοί της Hellas Verona, είναι εκείνοι που κατά καιρούς έχουν συνδεθεί με φασιστικές ομάδες.
Περίπου η ίδια εικόνα επικρατεί και στο ντέρμπι του μίσους στην Ρώμη. Οι οπαδοί της Roma που εκπροσωπούν την εργατική τάξη της πόλης, αν και κυρίως την τελευταία πενταετία σε ένα κομμάτι της κερκίδας έχει παρατηρηθεί μια δεξιά στροφή και είναι κάτι το λογικό αν αναλογιστεί κανείς την πολιτική κατάσταση της χώρας, απέναντι στους Λατσιάλι, οι οπαδοί των οποίων χαιρετούν ναζιστικά και έχουν καμάρι πως αποτελούσαν την αγαπημένη ομάδα του Μουσολίνι.
Η Livorno και η Lazio, είχαν τον δικό τους ήρωα, τον παίχτη δηλαδή που αποτέλεσε την ηγετική φυσιογνωμία στον οπαδικό χώρο τους. Από την μια ο Cristiano Lucarelli και ο την άλλη ο Paolo Di Canio. Όπως είναι φυσιολογικό, αυτές οι ιδεολογικές διαφορές είναι η αφορμή για πάρα πολλά επεισόδια και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των οπαδών.
Πάμε τώρα στην Ιβηρική Χερσόνησο και συγκεκριμένα στην Ισπανία. Στη χώρα της Ιβηρικής στις κερκίδες δεσπόζει η ακροδεξιά ιδεολογία με πρωτεργάτες τους οπαδούς της Real Madrid (αγαπημένης και ωφελούμενης ομάδας του δικτάτορα Franco) αλλά και της Espanyol. Και στις δυο αυτές κερκίδες δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν κάνει την εμφάνισή τους σημαίες του Γ’ Ράιχ, ενώ αξέχαστο σε όλους τους ποδοσφαιρόφιλους θα μείνει το περιστατικό όπου οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί της Espanyol αποδοκίμασαν την ώρα του αγώνα τον τερματοφύλακα της ομάδας τους, Carlos Kameni, ο οποίος κατάγεται από το Καμερούν!
Στην αντίπερα όχθη, υπάρχουν οι αντί-δεξιοί της Athletic Bilbao, οι οποίοι βέβαια μάχονται για γεωγραφικούς και αμιγώς για πολιτικούς λίγους. Επιπλέον, η πόλης της Βαρκελώνης, η οποία αποτελούσε το προπύργιο των αριστερών στον εμφύλιο πόλεμο. Η κερκίδα της Barcelona, βέβαια δεν αποτελείται από αναρχικούς, ωστόσο, φαίνεται πως αυτή η ιστορική λεπτομέρεια σε συνδυασμό με το μίσος για την Μαδρίτη και οτιδήποτε συνδέεται με την Real, άφησε το στίγμα της με τους περισσότερους «blaugrana» να δηλώνουν αριστεροί. Αντιφασιστική είναι και η κερκίδα της Rayo Vallecano, οι οπαδοί της οποίας έχουν έντονη πολιτική δράση στους δρόμους της Μαδρίτης και αυτό το μεταφέρουν και στην κερκίδα.
Σχετικά με την Κύπρο, εκεί δεσπόζουν δύο ομάδες, ο Αποέλ και η Ομόνοια. Εθνικιστές με ελληνικά αισθήματα οι μεν, αντιφασίστες οι δε. Στην κερκίδα των «πορτοκαλί» αναρτώνται ελληνικές σημαίες και ακούγονται εθνικιστικά συνθήματα, στη κερκίδα των «πρασίνων» δεσπόζουν σφυροδρέπανα και συνθήματα υπέρ της «17Ν». Οπότε καταλαβαίνουμε την πολιτική προσκόλληση των δύο αυτών ομάδων, οι συγκρούσεις των οποίων είναι αιματηρές.
Όσον αφορά τώρα την Γερμανία και Αυστρία, ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός, πως στην Γερμανία του Γ’ Ράιχ, η μόνη ομάδα που παρουσιάζει «ακραίες» δεξιές πεποιθήσεις είναι η Schalke, ενώ στην Αυστρία συναντάμε την Rapid Wien. Και οι δυο ομάδες, αλλά κυρίως οι «Πράσινοι» της Βιέννης διατηρούν ακόμα έντονο το ναζιστικό στοιχείο στις τάξεις των οπαδών τους. Από την άλλη, στο Αμβούργο, οι οπαδοί της St. Pauli έχουν να υπερηφανεύονται πως διατηρούν (και μάλιστα με σχετική άνεση) τον τίτλο της πιο αναρχικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο.
Στη Γαλλία τα πράγματα είναι ξεκάθαρα ακόμα και γεωγραφικά. Εδώ έχουμε να κάνουμε με Βόρειους και Νότιους. Οι ακροδεξιοί της Paris Saint Germain και οι αριστεροί της Olympic Marseille. Και εκεί, οι συγκρούσεις από τους δρόμους μεταφέρονται στα γήπεδα και αντιστρόφως.
Τέλος, χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των εθνικιστικών του Crvena Zvezda και της Partizan στη Σερβία, των ναζιστών της Dynamo Zagreb στην Κροατία και των ακροδεξιών της Spartak Moscow στη Ρωσία.
Κλείνοντας, το άρθρο μου, δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί η κορωνίδα του χουλιγκανισμού, όχι τόσο των πολιτικών ακροτήτων, η Αγγλία. Μπορεί να ακούμε συχνά για τους οπαδούς των χωρών της Νότιας Ευρώπης, που είναι πιο θερμοκέφαλοι από τους βόρειους, όμως η ιστορία των χούλιγκαν ξεκίνησε στην Αγγλία, στην πατρίδα του ποδοσφαίρου. Μπορεί τώρα οι Άγγλοι να έχουν κερδίσει τον σεβασμό του φίλαθλου κόσμου, χάρη στην παραδειγματική τους συμπεριφορά, όμως πήρε πολλά χρόνια για να καταφέρουν κράτος, αρχές και ομάδες κάτι τέτοιο. Στην Αγγλία δεν έχει αλλάξει τίποτα σχετικά με τον χουλιγκανισμό. Απλά το γήπεδο μοιάζει εκκλησία.
Οι Έλληνες είναι θερμοκέφαλοι, οι «τιφόζι» επίσης, όπως και οι «ultras» της Ισπανίας. Παρολ’ αυτά δεν φτάνουν σε οργάνωση τον χουλιγκανισμό της Αγγλίας. Στην Αγγλία, τα «firms» όπως έλεγαν τα φανατισμένα γκρουπ οπαδών, είχαν μια εποχή και το δικό τους πρωτάθλημα. Το κέρδιζε όποιος θα έδινε το περισσότερο ξύλο. Η Millwall έγινε τρανή ανά τον κόσμο μέσα από εκεί, ενώ έχει παίξει μόλις δυο χρόνια στην πρώτη κατηγορία από τα 132 της ιστορίας της. Αλλά όπως λένε και οι οπαδοί της: «No one likes us, we don’t care».
Αλλά δεν είναι μόνο η Millwall. 7 συνολικά γκρουπ οπαδών μπορούσαν και ίσως μπορούν να περηφανεύονται για τα δυνατά τους «firms». Τα τρία είναι από το Λονδίνο και τα δυο από το βιομηχανικό Bimingham, την πιο επικίνδυνη πόλη στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Chelsea:
Την τελευταία δεκαπενταετία, η Chelsea πρωταγωνιστεί μέσα στους αγωνιστικούς χώρους. Πριν από αυτό ήταν μια ομάδα κυπέλλου, με ένα μόλις πρωτάθλημα, που τερμάτιζε μεταξύ της πέμπτης και της όγδοης θέσης. Όμως εκείνα τα χρόνια, οι σκληροπυρηνικοί του πλούσιου δυτικού Λονδίνου δεν «έπαιζαν». Το παρατσούκλι τους είναι «Κυνηγοί κεφαλών», και όχι άδικα.
Οι κυνηγοί κεφαλών είναι συνδεδεμένοι με την νεοναζιστική οργάνωση Blood and Honor, το ένοπλο κομμάτι της οποίας είναι η γνωστή και μη εξαιρετέα Combat 18, μια εκ των σκληρότερων ναζιστικών ομάδων της Ευρώπης. Ενδεικτικό είναι το περιστατικό που καταγράφηκε σε ερασιτεχνικό βίντεο στο οποίο εμφανίζονται οπαδοί της Chelsea να μην επιτρέπουν την είσοδο στο συρμό του μετρό ενός μαύρου άνδρα στο Παρίσι (είχαν ταξιδέψει στη Γαλλία για το ματς με την Paris Saint-Germain στο πλαίσιο του Champions League).
Οι οπαδοί της είχαν πάντα μια μανία με την ανωτερότητα της περιοχής τους και πολλές φορές έφταναν στον ρατσισμό. H σύνδεσή τους με ακροδεξιές οργανώσεις είναι εξαιρετικά συχνές. Οι ηγέτες που ζουν και αναπνέουν για καυγάδες, μπαινοβγαίνουν στην φυλακή, αν δεν έχουν καταλήξει νεκροί.
Millwall:
Μικρότερου βεληνεκούς ομάδα, με όχι τόσους πολυάριθμους φιλάθλους, αλλά ξακουστούς σε όλο τον κόσμο. Είναι αυτοί που έκαναν την ομάδα διάσημη και όχι οι ποδοσφαιριστές της. Γι’ αυτό και είναι οι χειρότεροι χούλιγκαν στην Αγγλία. Οι «Bushwalkers», που μάλλον πήραν το όνομά τους από τις «περιπολίες» στην αναζήτηση για φασαρίες, ήταν αυτοί που ανάγκασαν την Θάτσερ, εκτός από τον τελικό στο Χέιζελ, να συγκαλέσει υπουργικό συμβούλιο για την καταπολέμηση της βίας στα γήπεδα.
West Ham:
«Αιώνιος αντίπαλος» στα επεισόδια του ανατολικού Λονδίνου με την Milwall. Παρατσούκλι; «Inter City Firm». Η ταινία «Green Street Hooligans», όπως και η ταινία «Rise of the Footsoldier», είναι γυρισμένες γύρω από την δημιουργική τους παράνοια να σπέρνουν το χάος και τον τρόμο. Όταν κέρδιζαν μια «μάχη», άφηναν πίσω ένα σημείωμα που έγραφε: «Συγχαρητήρια, μόλις συναντήσατε την Inter City Firm».
Όπως εύστοχα αναφέρει ο καθηγητή κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιάννης Ζαϊμάκης:
«Ακροδεξιοί πυρήνες υπήρχαν εδώ και δεκαετίες, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό και αυτό είναι το ανησυχητικό. Ακόμα και τη δεκαετία του ’90, που οι περισσότεροι εκτιμούσαν ότι το φαινόμενο έχει εξαλειφθεί, υπήρχαν ακροδεξιοί πυρήνες, αλλά μικροί. Στην πολιτικοποίηση της εποχής βέβαια έχουμε και ενίσχυση του αντιφασιστικού μπλοκ. Από αυτό το χώρο βλέπουμε ωραίες κινήσεις αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Παρατηρούμε πλέον συμμετοχή συνδέσμων σε δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης, αλλά και οργάνωση δικτύων, ακόμα και συμμετοχή σε πορείες και κινήματα. Βλέπουμε μια πολιτικοποίηση και προς την μία πλευρά και προς την άλλη. Ο οπαδικός χώρος είναι ρευστός και πολυσυλλεκτικός. Αυτό δείχνουν και τα στοιχεία της έρευνας. Ο χώρος δεν ανήκει σε κάποιον. Εκφράζονται όλες οι πολιτικές τάσεις».
Πιο συγκεκριμένα, στην Αγγλία, οι υποκουλτούρες του δρόμου συνδεδεμένες με την rock μουσική συνέβαλαν στην γέννηση και στην ανάπτυξη του συστήματος της κυριαρχίας, το οποίο και είναι και η βάση του οργανωμένου χουλιγκανισμού (ο ισχυρός δεσμός με την περιοχή, πολύ αυστηροί κανόνες εισόδου, άμυνα εναντίον των εισβολέων, επιθετική συμπεριφορά κ.α.). Αυτοί οι κανόνες στην συνέχεια εξαπλώθηκαν σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μέσω διαφορετικών καναλιών.
Σκοπός του ποδοσφαίρου είναι να προάγει τον υγιή αθλητισμό, την συνεργατικότητα τόσο μέσα στο γήπεδο ανάμεσα στους αθλητές, όσο και στις κερκίδες ανάμεσα στους οπαδούς. Από την Ελλάδα και γενικά τα Βαλκάνια και την Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι την Βόρεια Ευρώπη, οι θεσμικοί φορείς πρέπει να παρεμβαίνουν ώστε να μειωθούν τα κρούσματα βίας και μίσους.
Συντάκτης: Χρήστος Γιαννόπουλος
