Τι σημαίνει πραγματικά το «It’s Coming Home» που κάνει κόσμο ν’ αγαπήσει και να μισήσει τα «Τρία Λιοντάρια» σε κάθε μεγάλη διοργάνωση;
Ο ενθουσιασμός μου καθώς πλησίαζε το Παγκόσμιο Κύπελλο λειτουργούσε με αντιστρόφως ανάλογο τρόπο από αυτόν που λειτουργούσε κάθε άλλη φορά που πλησίαζε η έναρξη μιας διοργάνωσης που η σπουδαιότητα κι η χρονική της σπανιότητα την καθιστά μέχρι και landmarks της ζωής μας: «Που ήσουν στο Μουντιάλ του 2010;», «Τι έκανες στο Παγκόσμιο της Βραζιλίας;»… Οι λόγοι για την ανωμαλία στον ενθουσιασμό λόγω Κατάρ είναι λίγο πολύ οι προφανείς. Ακόμη κι έτσι όμως, το σενάριο να μη παρακολουθήσω μια διοργάνωση που περιμένω δώδεκα χρόνια (κυριολεκτικά τη μισή μου ζωή) ήταν εκτός συζήτησης.
Ο κυνισμός που έβγαλε σε πολλούς το μπαράζ αποκαρδιωτικών αποκαλύψεων και δηλώσεων από αρμόδιους, έκανε κι εμένα να απαντάω λίγο κυνικά, καιροσκοπικά στην ερώτηση «ποιος θέλεις να το πάρει;», λέγοντας Αργεντινή ή Βραζιλία, επειδή οι τελευταίες τέσσερις διοργανώσεις έχουν καταλήξει όλες σε ευρωπαϊκά χέρια. Πριν καν όμως ο διαιτητής σφυρίξει για ημίχρονο στο Αγγλία-Ιράν, τι σιγοτραγουδούσα; Ναι, ίσως το πιο παρεξηγημένο ποδοσφαιρικό ρεφρέν που υπάρχει αυτή τη στιγμή. «It’s Coming Home».
Το «Three Lions» είναι μία περίεργη ιστορία. Ή αγαπάς το ρεφρέν του (ίσως χωρίς να ξέρεις καν ότι το κομμάτι λέγεται έτσι), ή το αντιπαθείς σφόδρα, σε σημείο να είναι λόγος να θέλεις να αποτύχει η Αγγλία, σαν ένα «μάθημα» για την αλαζονεία της. Το δικαίωμα στην άποψη είναι σίγουρα αναφαίρετο, μπορώ όμως να υποστηρίξω το γιατί αυτή η πρόταση δεν είναι αυτό που πολλοί νομίζουν, ξεκινώντας με μια ιστορική, μουσική αναδρομή.
Παρά την υστεροφημία του, το «Three Lions» δεν ήταν το επίσημο τραγούδι του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου του 1996. Αυτόν τον τίτλο απολάμβανε το «We’re in This Together» των ποπ σταρ Simply Red από το Μάντσεστερ. Ο ρυθμός του είναι αρκετά χαμηλός και παρά τον συναισθηματικό του τόνο, χρειαζόταν κάτι ακόμη, κάτι που θα μπορούσε να ανεβάσει το ηθικό των Άγγλων φιλάθλων. Τριάντα χρόνια μετά την κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ξανά στο Γουέμπλεϊ, η εθνική ομάδα είχε την ευκαιρία να πάρει στο σπίτι της και το Ευρωπαϊκό.
Η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Αγγλίας είχε καταλήξει, μαζί με συμβουλευτικές ομάδες από διαφημιστικές, σε τρεις λέξεις που φαντάζουν γνώριμες σήμερα: «Football Comes Home». Ο Ρικ Μπλάσκι, με χρόνια στον χώρο των δισκογραφικών σαν διευθυντής και την εμπειρία στα τραγούδια αθλητικών διοργανώσεων (Παγκόσμιο Κύπελλο Ράγκμπι 1991 και Παγκόσμιο Ποδοσφαίρου 1994), έψαξε και βρήκε το συγκρότημα που ακουγόταν τότε σε ένα σημείο της εκπομπής «Match of the Day».
Ήταν το britpop σχήμα The Lightning Seeds, που θα αναλάμβανε να γράψει τώρα ένα τελείως νέο κομμάτι, ικανό να «κερδίσει» όλη τη χώρα, πατώντας πάνω στην προσμονή της διοργάνωσης που ερχόταν. Τους στίχους δεν τους ανέλαβε το συγκρότημα, αλλά οι Φρανκ Σκίνερ και Ντέιβιντ Μπαντιέλ, οι δύο κωμικοί που πρωταγωνιστούν και στο βίντεο-κλιπ του τραγουδιού. Οι οδηγίες ήταν απλά «χρησιμοποιείστε το Football Comes Home της καμπάνιας, με απόλυτη δημιουργική ελευθερία». Και τα υπόλοιπα είναι ιστορία…
Η Ομοσπονδία μάλλον ανέμενε κάτι που απλά θα καταφέρει να κολλήσει για λίγο καιρό στους Άγγλους και θα ανεβάσει το ηθικό. Αμφιβάλλουμε αν περίμεναν πως στον ημιτελικό με τη Γερμανία όλο το Γουέμπλεϊ θα τραγουδάει το ρεφρέν. Ή, ακόμη περισσότερο, πως δεκαετίες αργότερα, αυτός θα είναι ακόμη ο ανεπίσημος ύμνος της εθνικής Αγγλίας κι ένα σλόγκαν-σύμβολο για τις ποδοσφαιρικές ελπίδες ενός ολόκληρου έθνους.
Είναι πραγματικά ακατόρθωτο να γλιτώσεις από τα δόντια του. Κάθε δύο χρόνια στην Αγγλία, όποτε υπάρχει Παγκόσμιο είτε Ευρωπαϊκό κύπελλο, η φράση «It’s Coming Home» ακούγεται στις εξέδρες, ακούγεται στις παμπ, ακούγεται στους δρόμους, το βρίσκεις μέχρι και σε οθόνες ανακοινώσεων σε σταθμούς τρένων. Πλέον ένα μεγάλο ποσοστό των φιλάθλων όχι απλά δεν είχε γεννηθεί όταν ο Μπόμπι Μουρ σήκωνε ψηλά το τρόπαιο του Ζουλς Ριμέ, αλλά δεν είχε γεννηθεί ούτε όταν οι Lightning Seeds τραγουδούσαν για πρώτη φορά το «It’s Coming Home», όμως αυτό δε φαίνεται να έχει καμία σημασία, κανένα χάσμα γενεών.
Από πολλές απόψεις, το σλόγκαν δεν διαφέρει από την κυβερνητική προπαγάνδα που βρίσκεις σε απολυταρχικά καθεστώτα όπως η Βόρεια Κορέα – ένα πολύ συγκεκριμένο εθνικόφρονο σύνθημα που φαίνεται πως κάποιοι θέλουν πάρα πολύ να πιστέψεις και το βρίσκεις όπου κι αν σταθείς, δε μπορείς ηθελημένα να το αποφύγεις. Βάλε στην εξίσωση και όλα τα memes που κατακλύζουν το ίντερνετ, ακόμη και τα κοροϊδευτικά, και δεν κάνει εντύπωση γιατί κάποιος που δεν συσχετίζεται με το σύνθημα αντιδράει και αντιπαθεί την Αγγλία.
Η κατηγορία πως οι Άγγλοι είναι -ποδοσφαιρικά- αλαζόνες δεν είναι νέα. Τουναντίον. Βάζοντας περήφανα στο πέτο τους τον τίτλο της πατρίδας του ποδοσφαίρου, οι Άγγλοι από πάντα έτειναν να έχουν τη λογική «το [σύγχρονο] ποδόσφαιρο το φτιάξαμε εμείς, οι υπόλοιποι το έμαθαν από εμάς, οπότε είναι αδύνατον να ξέρουν να το παίζουν καλύτερα από εμάς». Είναι η συλλογιστική ενός κακού δασκάλου που δε μπορεί να δεχθεί την ιδέα πως ο μαθητής του μπορεί να τον φτάσει και να αμφισβητήσει τη θέση του.
Ανά τα χρόνια αυτή η νοοτροπία ταρακουνήθηκε πολλές φορές. Το 1950 και την πρώτη τους συμμετοχή σε Παγκόσμιο Κύπελλο, οι Άγγλοι δεν πέρασαν από τον όμιλο, χάνοντας κι από την ερασιτεχνική ομάδα των ΗΠΑ. Το 1953 έζησαν το σοκ της δεύτερης τους εντός έδρας ήττας σε εθνικό επίπεδο στα ουγγρικά χέρια και το γνωστό 3-6. Ο επαναληπτικός του φιλικού στη Βουδαπέστη έξι μήνες μετά, έκανε μόνο τα πράγματα χειρότερα, όπως μαρτυρά εκείνο το αλήστου μνήμης 7-1.
Οι Άγγλοι έρχονταν αντιμέτωποι με πολλά στοιχεία πως οι εποχές που, μέσω εμπορίου στις τέσσερις γωνίες της τεράστιας αυτοκρατορίας τους, έδειχναν το ποδόσφαιρο για πρώτη φορά σε άλλους λαούς, είχαν περάσει ανεπιστρεπτί. Κι όμως, το 1955 η πρωταθλήτρια Τσέλσι αποσύρθηκε από το πρώτο Κύπελλο Πρωταθλητριών μετά από πίεση της Φούτμπολ Λιγκ, που έβλεπε μία ευρωπαϊκή διοργάνωση σαν «περισπασμό από το εθνικό ποδόσφαιρο».
Η αντίληψη πως οι Άγγλοι είναι αλαζόνες έχει επιβιώσει μέχρι και σήμερα, παρά το γεγονός πως ειδικά σε εθνικό επίπεδο έχουν καταφέρει πολύ λιγότερα απ’ όσα θα επίτασσε η κληρονομιά τους. Μετά τη νίκη των Κροατών στα ημιτελικά της Ρωσίας το 2018, ο Λούκα Μόντριτς δήλωσε πως η αγγλική αλαζονεία βοήθησε το ηθικό της ομάδας του: «Ο κόσμος μιλούσε, Άγγλοι δημοσιογράφοι, παρουσιαστές από την τηλεόραση. Υποτίμησαν την Κροατία σήμερα κι αυτό ήταν τεράστιο λάθος. Θα έπρεπε να είναι πιο ταπεινοί και να σέβονται περισσότερο τους αντιπάλους τους».
Ο Γιαν Όγκε Φγιόρτοφτ, Νορβηγός παλαίμαχος ποδοσφαριστής με εμπειρία σε ομάδες της Αγγλίας και διεθνής με τη χώρα του, θυμάται με αφορμή το 1993, όταν η Νορβηγία είχε κερδίσει με 2-0 την Αγγλία στα προκριματικά του Παγκοσμίου των ΗΠΑ, μια διοργάνωση όπου η Αγγλία δεν συμμετείχε καν: «Είναι η γενική στάση ότι πρώτα απ’ όλα η Αγγλία πρέπει να κερδίσει κάθε διοργάνωση, κάθε αντίπαλο, κι αυτός είναι ο τρόπος που σκέφτονται και χτίζουν μια ιστορία. Η δημοσιογραφία στην Αγγλία είναι πιο άσπρο και μαύρο, καλό ή κακό. Δε λέω ότι αυτό δε γίνεται και σε άλλες χώρες. Οι δύο χώρες που δουλεύω περισσότερο είναι η Αγγλία κι η Γερμανία και βλέπεις και στη Γερμανία πολλά πράγματα. Αλλά άμα η εθνική Γερμανίας δε τα πάει καλά, τουλάχιστον ψάχνουν να βρουν το γιατί».
Αφού μιλήσει για την αντιφατική του σχέση με το «It’s Coming Home» και τη δύναμη που έχουν οι δημοσιογράφοι στη χειραγώγηση των συναισθημάτων του κόσμου, λέει: «Θυμάμαι να λέει για εμάς ο αγγλικός Τύπος. Είχαμε συγκεντρωθεί πριν τον αγώνα κι ο προπονητής μας, Έγκιλ Όλσεν, που τα αγγλικά μέσα αποκαλούσαν τρελό καθηγητή, επειδή ανέλευε τα πάντα, ανέλυσε την ομάδα – Ντέιβιντ Πλατ, Πολ Γκασκόιν κλπ, και στο τέλος είπε: Θα τους κερδίσουμε γιατί πιστεύουν ότι είναι τόσο καλοί. Αλλά καθώς βγαίναμε στον αγωνιστικό χώρο μας φώναξε και πρόσθεσε: Αλλά ας μην υποτιμήσουμε την Αγγλία».
Τα παραδείγματα πολλά. Για το Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής, η Sun μετά την κλήρωση των ομίλων είχε για πρωτοσέλιδο: «England – Algeria – Slovenia – Yanks / EASY». Κι εδώ έρχεται ένας διαχωρισμός που λογίζουμε σημαντικό – ο κόσμος από τη μία, και τα μέσα από την άλλη. Ο κόσμος δεν είναι αλαζόνας, όχι σε σημαντικό βαθμό τουλάχιστον. Τα μέσα φουσκώνουν πολύ την εικόνα που περνάει παραέξω. Και το σύνθημα «It’s Coming Home» χάνει το προφίλ της αφελούς, ρομαντικής ελπίδας που αντιπροσωπεύει κι αντ’ αυτού γίνεται η υπεροπτική δήλωση ανωτερότητας, όπως πολλοί το βλέπουν σήμερα.
Το τραγούδι δεν είχε σκοπό να δώσει προγνωστικά για το ποιος θα πάρει το Ευρωπαϊκό του 1996, ούτε καμία από τις επόμενες διοργανώσεις που ακούστηκε από τους Άγγλους οπαδούς. Ο Μπλάσκι, που ήταν υπεύθυνος για να βρει τους μουσικούς γι αυτό το άλλο κομμάτι του Euro ’96, έχει δηλώσει: «Δε νομίζω να χρησιμοποιούσαν ποτέ το It’s Coming Home για να δηλώσουν πως θα κερδίσουμε τη διοργάνωση. Ήταν περισσότερο κάτι του στυλ, σπίτι είναι εκεί που είναι η καρδιά. Το Football Comes Home ήταν απλά ο υπότιτλος της διοργάνωσης».
Το 1996, το άθλημα «γύρισε σπίτι του» μόνο και μόνο από το ότι διοργανώθηκε στην Αγγλία, η πρώτη διεθνής διοργάνωση σε αγγλικό έδαφος μετά το 1966. Το νόημα του σλόγκαν δεν έκρυβε μόνο την ελπίδα πως τριάντα χρόνια μετά από την κατάκτηση του Παγκοσμίου εντός έδρας, η Αγγλία θα μπορούσε να κατακτήσει ξανά τρόπαιο στη χώρα της, αλλά και πως και μόνο η συγκέντρωση 16 ευρωπαϊκών εθνών στη χώρα όπου πρωτοξεκίνησε το άθλημα, με σκοπό να γιορτάσουν το ποδόσφαιρο σήμαινε πως όντως γύρισε στο σπίτι του.
Πριν το Ευρωπαϊκό του 2021, ο Μπαντιέλ μίλησε στο talkSPORT για αυτό το κομμάτι: «Ο στόχος μας ήταν να γράψουμε ένα κομμάτι για την πραγματικότητα του να είσαι φίλαθλος του ποδοσφαίρου. Η Αγγλία είχε μακρά παράδοση να βγάζει τραγούδια που λένε θα κερδίσουμε, που φάνηκαν πως είχαν άδικο. Οπότε οι Three Lions είχε τη λογική πως λογικά δεν θα κερδίσουμε. Όλοι λένε πως είμαστε χάλια. Αλλά υπάρχει ακόμη αυτή η μαγική σκέψη που σου έρχεται, ότι παρ’ όλα αυτά, θα κερδίσουμε. Κι αυτό είναι που κερδίζει τους οπαδούς». Σε μια άλλη συνέντευξη, για τους Times, όταν τον ρώτησαν για τις κατηγορίες αλαζονείας στο κομμάτι, απάντησε πως: «Το κομμάτι είναι τόσο ευάλωτο και μη-θριαμβευτικό. Δε μπορείς να τραγουδήσεις αυτό το κομμάτι σαν εθνικιστικό ύμνο. Είναι ευάλωτος πατριωτισμός».
Από το 1996 πολλά έχουν αλλάξει. Το ίδιο το σύνθημα ανέβηκε τόσο σε δημοτικότητα που πλέον οποιαδήποτε ομάδα που κέρδισε πρώτη ένα τρόπαιο μπορεί να το χρησιμοποιήσει όταν πάει να το κατακτήσει ξανά. Στις δύο τελευταίες μεγάλες διοργανώσεις, η Αγγλία έφτασε πιο κοντά απ’ ότι έχει υπάρξει εδώ και πολλές δεκαετίες σε ένα τρόπαιο. Οι φωνές που μας ανακοίνωναν πως το ποδόσφαιρο θα γυρνούσε σπίτι του πλήθαιναν και κέρδιζαν σε ένταση. Γύρο με γύρο, η αφελής κι αφηρημένη ελπίδα μετουσιωνόταν όλο και περισσότερο σε κάτι που όντως θα μπορούσε να συμβεί.
Φυσικά, δε συνέβη ούτε στη Μόσχα το 2018, ούτε στο Λονδίνο το 2021, όπου θα είχε πάλι τον αρχικό συμβολισμό. Φυσικά κι ακολούθησε κριτική, τόσο σε λογικά πλαίσια (οι επιλογές του Σάουθγκεϊτ), όσο και σε παράλογα (οι ρατσιστικές επιθέσεις στους ποδοσφαιριστές που έχασαν τα πέναλτι). Όμως το γεγονός πως ο κόσμος αρνείται να χάσει την ελπίδα του δεν είναι κάτι άξιο χλευασμού, αλλά θαυμασμού. Ανεξάρτητα με το τι μπορεί να γράφουν ταμπλόιντ όπως η Sun, οι Άγγλοι έχουν μάθει από πολύ καιρό πριν πως το άθλημα έχει προχωρήσει πάρα πολύ απ’ όταν ήταν αυτοί οι πρωτεργάτες του.
Αυτό όμως δεν είναι μέρος της μαγείας του ομαδικού αθλητισμού; Ένα «αουτσάιντερ» που το πίστευε όταν όλοι τους είχαν ξεγραμμένους και στο τέλος τα κατάφερε. Η ιστορία του ποδοσφαίρου είναι γεμάτη από μικρότερες και μεγαλύτερες ιστορίες όπου ο αδύναμος έκανε την έκπληξη. Δυστυχώς όμως την αναγνώριση την παίρνει μόνο τις φορές που επιβεβαιώνεται το «στοίχημά» του, που εγγενώς είναι λίγες, αλλιώς δε θα υπήρχαν φαβορί κι αουτσάιντερ.
Στην εποχή που οι δυναμικές του ποδοσφαίρου είναι πιο άκαμπτες κι εδραιωμένες από ποτέ, που βλέπεις τις ίδιες ομάδες να πρωταγωνιστούν και να μοστράρουν ετησίως φωτογραφίες με τρόπαια στα χέρια, τότε η αφελής, ρομαντική αισιοδοξία που διατηρούν οι Άγγλοι για την εθνική τους, είτε συγκαταλέγεται στα φαβορί είτε όχι, όσες μαζεμένες αποτυχίες κι αν υπάρχουν, ακόμα κι αν κανείς δεν σου δίνει ελπίδες, εσύ τις έχεις. Γιατί άλλωστε, τι άλλη επιλογή υπάρχει;
Διαβάστε για τον αδικοχαμένο… 12ο παίκτη του Εκουαδόρ, που είχε περάσει από την Μπέρμιγχαμ!
