Μια προσωπική, αλλά και οικουμενική ιστορία για την σχέση πατέρα και γιου στο αγγλικό και όχι μόνο ποδόσφαιρο.
Η στατιστική υποδεικνύει πως ο κύριος λόγος για να επιλέξει κάποιος ομάδα είναι είτε να συνταχθεί είτε να αντιταχθεί σε κάποιο πιο ηλικιωμένο μέλος της οικογενείας – σε κάποιον μεγαλύτερο αδερφό, σε κάποιον παππού ή συχνότερα από όλους, στον πατέρα. Συνήθως η επιλογή αυτή γίνεται σε μία οριακά νηπιακή και ανώριμη ηλικία, όπου λίγα καταλαβαίνουμε γύρω από το ποδόσφαιρο και ακόμα λιγότερα μπορούμε να κρίνουμε αξιοκρατικά.
Προσωπικά, ο δικός μου ο πατέρας αγαπούσε το ποδόσφαιρο, αλλά όχι τις ομάδες. Σε μία εποχή που ο ελληνικός χώρος κάθε άλλο παρά ένα υγιές και ανταγωνιστικό πρωτάθλημα είχε, αυτός επέλεγε σταθερά να απέχει από τον οπαδισμό και κατ’ επέκταση τον φανατισμό. Η στάση του τότε σχεδόν με εξόργιζε, κρίνοντας εξίσου, άλλοτε σωστά κι άλλοτε λανθασμένα, αλλά πάντα με αντικειμενικά κριτήρια, το ελληνικό δίπολο. Η Ευρώπη τώρα ήταν μία άλλη υπόθεση, αφού έμοιαζε να απολαμβάνει τόσο τους αγώνες των «δικών» μας ομάδων, όσο -ίσως περισσότερο- τα ουδέτερα παιχνίδια.
Τελευταία φορά που με ένοιαξε πραγματικά το ελληνικό πρωτάθλημα ήμουν οριακά ενήλικος κι αυτό δεν νομίζω πως είναι σύμπτωση, αφού η ζωή μακρυά του, αυτός ο «απογαλακτισμός» που βιώνουμε τους πρώτους φοιτητικούς μήνες, με έκανε να χάσω το «αντίβαρο» των τυφλών οπαδικών πεποιθήσεων και ασυνείδητα να πάρω τον δρόμο του. Η αγάπη μου για το αγγλικό ποδόσφαιρο δεν επήλθε άμεσα από τον ίδιο, όμως έμμεσα και χωρίς ίσως να το καταλαβαίνει με οδηγούσε πέρα από τις ελληνικές ποδοσφαιρικές παθογένειες.
Μπορεί να έβλεπε το «αιώνιο ντέρμπι» με ένα συνεχή προβληματισμό, όμως θυμάμαι ξεκάθαρα τη λάμψη στα μάτια του σε εκείνο το Άρσεναλ-Παναθηναϊκός τον Οκτώβριο του 2001 ή στο Ολυμπιακός-Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ έναν χρόνο αργότερα ή ακόμα και στα μεταγενέστερα Αιγάλεω-Μίντλεσμπρο και Λάρισα-Μπλάκμπερν. Φυσικά πάντοτε υποστήριζε με σθένος τις ελληνικές ομάδες σε αυτές τις αναμετρήσεις, όμως έστω κι αν δεν μπορούσε να πάει κόντρα στα ένστικτά του, σεβόταν και θαύμαζε το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο.
Νοιάζει όμως έναν πατέρα η ποδοσφαιρική λογική που θα αναπτύξει το παιδί του; Προσέξτε εδώ δεν μιλάμε για γενικότερη μόρφωση, δεν μιλάμε για την παίδευση να μην γίνει κάφρος και τυφλός οπαδός, αλλά για τη γενικότερη αντιμετώπιση ενός χώρου, που μοιάζει σχεδόν αφύσικο να παραμείνεις αντικειμενικός, μη τοξικός, καθ’ όλη την ενασχόλησή σου με το άθλημα. Λογικά η πιο άμεση απάντηση μπορεί να δοθεί από τους πατέρες ποδοσφαιριστές είτε τα παιδιά τους ακολούθησαν το παράδειγμά τους είτε όχι.
Ένα πρώτο «αγνό» στιγμιότυπο που μου έρχεται στο μυαλό είναι αυτό του Γουέιν Ρούνεϊ με τον γιο του, Κάι, που ενώ με το ζόρι περπατούσε τότε, ο πατέρας του ήθελε με το ζόρι να σκοράρει σε μία εστία του Ολντ Τράφορντ στον απόηχο των πανηγυριών κάποιου τίτλου. Ο μικρός κάνει κάποιες φιλότιμες προσπάθειες, όμως χάνει γρήγορα το ενδιαφέρον του και δείχνει να προτιμά την αγκαλιά της μαμάς του. Ο Άγγλος αστέρας ωστόσο δεν θέλει να το παρατήσει, τον ξαναβάζει σχεδόν πάνω στην γραμμή ώστε να «επιτελέσει» το έργο του κι όταν ούτε αυτή η προσπάθεια δεν στέφεται με επιτυχία, σουτάρει ο ίδιος με… αγανάκτηση την μπάλα στο τέρμα, σαν προς στιγμή να έχει ξεχάσει τον τίτλο που πήρε.
Για κάποιους η επιμονή του Ρούνεϊ μοιάζει κενή νοήματος, ίσως και ενοχλητική, όμως ο ίδιος έχει αποδείξει κατά καιρούς ότι αγαπά το ποδόσφαιρο, όχι μόνο όταν μεγαλουργούσε σαν παίκτης, αλλά και γενικά σαν προπονητής, σαν αναλυτής, σαν οπαδός. Ο 13χρονος πια Κάι, που φοιτά στις ακαδημίες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ (που αλλού;), τελείωσε την περυσινή σεζόν με την Κ-12 του συλλόγου με 56 τέρματα και 28 ασίστ, κάνοντας ήδη τον πατέρα του περήφανο. Όχι απαραίτητα γιατί θα πετύχει, αλλά γιατί προσπαθεί. Γιατί εκείνο το «χαμένο» σουτ πάνω στην γραμμή, δεν ήρθε να τον στοιχειώσει.
Ένας άλλος πρώην «Κόκκινος Διάβολος», αρχικά αντίπαλος της Γιουνάιτεντ με την φανέλα της Άρσεναλ, ο Ρόμπιν φαν Πέρσι, έχει μια παρόμοια ιστορία να διηγηθεί με τον δικό του γιο, Σακίλ. Όταν αυτός ήταν 13, ο πατέρας του βρέθηκε σε ένα παιχνίδι ακαδημιών της ομάδας του, Φέγενορντ Κ-14. Ο Ολλανδός πιτσιρικάς δεν είχε ξεκινήσει ως βασικός κι όταν είχε περάσει ως αλλαγή δεν είχε καλή απόδοση. Σε όλη την διαδρομή για το σπίτι παραπονιόταν, ίσως και στην προσπάθειά του να δικαιολογηθεί στον θρυλικό πατέρα του, που βρισκόταν δίπλα του και οδηγούσε.
«Ήταν φανερά απογοητευμένος. Γκρίνιαζε για συμπαίκτες και προπονητές. Τον κοίταξα και του είπα πως ακούγεται σαν χαμένος όταν μιλάει έτσι. Κατηγορείς τον έναν, κατηγορείς τον άλλον, όμως δεν ακούω τίποτα για τον εαυτό σου. Οι νικητές θέλουν τον έλεγχο, κατηγορούν πρώτα τον εαυτό τους και προσπαθούν να βελτιωθούν. Αυτό θα έπρεπε να σκέφτεσαι. Ρώτα τον εαυτό σου άν είσαι ένας χαμένος ή ένας νικητής. Για μένα δεν έχει καμία σημασία, γιατί είμαι ο πατέρας σου. Μπορείς να κάνεις τα λάθη σου, μπορείς να κάνεις ότι θες. Εγώ πάντα θα σε αγαπάω το ίδιο, είτε γίνεις ποδοσφαιριστής είτε όχι». Στα 16 πια, ο Σακίλ μετρά φέτος 19 γκολ σε 18 εμφανίσεις με την Κ-17 της Φέγενορντ και αποτελεί βασικό μέλλος της εθνικής Ολλανδίας Κ-17!
Η αγάπη του πατέρα όμως δεν σβήνει ακόμα και όταν οι γιοι τους γίνουν φτασμένοι αστέρες. Γι’ αυτούς δεν μεγαλώνουν όπως για εμάς – ούτε ηλικιακά, ούτε παικτικά. Αισθάνονται περήφανοι, αλλά και παράλληλα ευάλωτοι. Γνωρίζουν το τίμημα της φήμης, της δόξας, προσπαθούν να μην ζήσουν μέσα από τις νεότερες «εκδοχές» των εαυτών τους, αλλά τα όρια ποδοσφαίρου, οικογένειας και ζωής γενικότερα παραείναι θολά.
Ο Πίτερ Σμάιχελ είχε πάει για έναν αγώνα γκολφ με τον γιο του, Κάσπερ, περίπου έναν χρόνο μετά την κατάκτηση του πρωταθλήματος από τη Λέστερ. Εκεί λοιπόν είχε μία απροσδόκητη συνάντηση με έναν ηλικιωμένο οπαδό. «Κύριε Σμάιχελ, σας παρακολουθώ όλη μου την ζωή και είστε ο καλύτερος τερματοφύλακας που έχω δει ποτέ μου. Είμαι μεγάλος φίλαθλος της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και σας ευχαριστώ για όλα όσα έχετε κάνει για τον σύλλογο».
Ο θρυλικός Δανός πορτιέρε δεν θα μπορούσε να είναι πιο χαρούμενος από την ευγένεια του υπερήλικα, αν αυτός δεν απευθυνόταν μετά στον γιο του. «Εσύ νεαρέ πήρες το πρωτάθλημα και δεν είσαι κακός του λόγου σου. Για την ακρίβεια είσαι αρκετά καλός, όμως ποτέ δεν θα γίνεις σαν τον πατέρα σου». Ο Κάσπερ μπορεί απλά να χαμογέλασε, όμως ο Πίτερ δεν μπορούσε να μείνει άπραγος, είχε ήδη εξοργιστεί. «Τι στο διάολο λες; Γιατί του μιλάς έτσι; Πως θα τον βοηθήσει αυτό; Φώναζα πολύ και όλοι ξαφνικά με κοιτούσαν. Ο πρώτος λόγος ήταν ότι αυτά τα λόγια με είχαν πονέσει προσωπικά. Ο δεύτερος όμως ήταν για να αποδείξω στον Κάσπερ κάτι. Ότι ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι ευγενικός μαζί μου, ανεξάρτητα από το αν μας συγκρίνει, ανεξάρτητα από το αν είμαι πατέρας του, εγώ πιστεύω ότι είναι ένας από τους καλύτερους τερματοφύλακες που έχω δει».
Φυσικά αυτές οι είδους σχέσης είναι αμφίδρομες. Στο παράδειγμα των Έρλινγκ Μπροτ και Αλφ Ίνγκε Χόλαντ, ο γιος είναι ήδη αρκετά πιο διάσημος, πιο ικανός, απ’ ότι υπήρξε ποτέ ο πατέρας του. Όχι ότι ο «Άλφι» δεν είχε καλές σεζόν στην Πρέμιερ Λιγκ με τις Νότιγχαμ Φόρεστ, Λιντς και Μάντσεστερ Σίτι (181 συμμετοχές/18 γκολ) ή ότι δεν έχει την δική του καλτ ιστορία δόξας, όταν τα έβαλε με τον Ρόι Κιν, όμως ο γιος του είναι ένα ποδοσφαιρικό φαινόμενο.
Η πορεία του Έρλινγκ όμως δεν είναι εντελώς ανεξάρτητη. Όταν το μεταγραφικό γαϊτανάκι που είχε στηθεί γύρω του έκανε πολύ θόρυβο, αυτός δήλωνε περήφανα πως αγαπημένη του ομάδα στην Ευρώπη είναι η Λιντς, που εδρεύει στην ομώνυμη πόλη που ο ίδιος γεννήθηκε. Για κάποιους ακόμα και η επιλογή του να πάει στους «Πολίτες» φαντάζει αδύνατον να μην έχει επηρεαστεί έστω και λίγο από τον πατέρα του. Αυτό μάλλον πηγάζει κι από την κυριολεκτικά πρώτη του κίνηση ως πάικτης της Μάντσεστερ Σίτι.
Πίσω στο 2001 ο μόλις ενός χρόνου τότε Χόλαντ είχε φωτογραφηθεί με μία φανέλα των «Πολιτών», στους οποίους αγωνιζόταν τότε ο πατέρας του, η οποία πίσω έγραφε «DAD». Έτσι αυτός με την σειρά του, όταν υπέγραψε στην ομάδα του Μάντσεστερ, έκανε δώρο στον πατέρα του μία που έγραφε πίσω «SON». Η απάντηση του Αλφ; Μα φυσικά ένα αγνό dad joke (sic): «Σον; Μα αυτός δεν παίζει για τη Σίτι. Είναι στη Τότεναμ».
Ίσως ηθελημένα στεκόμαστε στα «καλά» παραδείγματα. Σε εκείνα που ο πατέρας στάθηκε στα παιδιά του, που τα στήριξε σε κάθε βήμα και τα δίδαξε σωστά. Όπως κάνουν τόσοι και τόσοι μπαμπάδες, που ξεροσταλιάζουν σε αγώνες ακαδημιών, που κοιμούνται στο αμάξι μετά την δουλειά για να πάνε τα παιδιά τους για προπόνηση, που ακούνε στωικά τις (κατα)κρίσεις των ειδικών της εξέδρας, ακόμα και όταν τους πονάνε όπως τον Πίτερ Σμάιχελ. Αυτοί μάλιστα ξέρουν πως δεν έχουν «πλάτες», πως για να γίνει κάποιος ποδοσφαιριστής πρέπει να λάμψει τυχαία μέσα στον σωρό ή ακόμα και πολλές φορές, ενδόμυχα, δεν θέλουν τα παιδιά τους να ασχοληθούν επαγγελματικά με το άθλημα και απλά να το χαρούν όσο μπορούν, πριν πάνε να σπουδάσουν ή να δουλέψουν.
Το 2015 ο Νάιτζελ Κλαφ βρίσκεται στο Σίτι Γκράουντ για να γιορτάσει τα 150 χρόνια από την ίδρυση της Νότιγχαμ Φόρεστ, ενός συλλόγου που τόσο αυτός, όσο κι ο πατέρας του, Μπράιαν, λατρεύονται ως… θεότητες. Εκείνη τη νύχτα τον συνόδευε ο τότε 17χρονος γιος του, Γουίλιαμ, που κόντρα στους προγόνους του δεν παίζει μπάλα. Είναι νευρικός και κατεβάζει το βλέμμα όταν κάποιος του μιλά για τον πατέρα ή τον παππού του, όταν τον ρωτά γιατί ο ίδιος δεν ασχολείται με το ποδόσφαιρο. Η αμηχανία γίνεται ντροπή.
«Ο Γουίλιαμ ξέρει πως έχει την αμέριστη στήριξή μου, όμως εκεί υπήρχαν αποκλειστικά άνθρωποι του ποδοσφαίρου. Πολλοί τον έκριναν χωρίς να τον ξέρουν. Καθώς τρώμε σε ένα τραπέζι και ανυπομονούμε να φύγουμε, μας πλησιάζει ένας ηλικιωμένος τύπος, φίλος του αείμνηστου πατέρα μου. Δεν έχει έρθει όμως για μένα, αλλά για τον μικρό. Ξέρεις, του λέει, ο παππούς σου θα ήταν πιο περήφανος που επιλέγεις το Πανεπιστήμιο από το ποδόσφαιρο».
«Στην αρχή ξαφνιάστηκα, όμως ήταν αλήθεια. Η καριέρα του πατέρα μου ως παίκτης έληξε απότομα και άδοξα και όταν έγινε προπονητής η μόρφωση του έγινε εμμονή. Ίσως γιατί ο ίδιος δεν μπόρεσε να μορφωθεί, όπως θα ήθελε. Τον θυμάμαι πάντα να μας τονίζει πόσο σημαντικό είναι το σχολείο και όταν εμείς του αντιλέγαμε πως αυτός τα παράτησε στα 15, τότε μας κοίταζε θλιμμένα και μας έδειχνε τα μετάλλια στο γραφείο του, λέγοντας εμένα αυτά είναι τα πτυχία μου».
Μπορεί πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι να έπαιξαν ρόλο στην ανατροφή μου προσωπικά, όμως δεν ισχύει το ίδιο και στο ποδόσφαιρο. Κόντρα στην αντιδραστική φύση μου για οτιδήποτε στερεοτυπικό, οι εξόχως αντικειμενικές ή τουλάχιστον μη προκατειλημμένες απόψεις του για τις ελληνικές κι ευρωπαϊκές ομαδες, μου έδωσαν την ελευθερία που αποζητούσα για να «προστατεύσει» την έμφυτη αγάπη μου για το άθλημα. Κι επειδή ποτέ δεν είναι αργά, ακόμα κι αν μας χωρίζει ο θάνατος, σε ευχαριστώ πατέρα, που πριν φύγεις, μου έμαθες ποδόσφαιρο…
