Σε ένα άκρως ρατσιστικό περιβάλλον το 1977, η Γουέστ Μπρομ έχρισε πρωταγωνιστές ένα τρίο μαύρων παικτών, τους φερόμενους «The Three Degrees».
Τι κάνει μία ομάδα αυτό που είναι; Γιατί οι φίλαθλοι επιλέγουν να τη στηρίζουν ακόμη και στις δυσκολίες του παρόντος; Πολλοί θα απαντήσουν το παρελθόν της, η ιστορία της. Δεν χρειάζεται να την ορίσουν οι νίκες ή οι τίτλοι, αλλά πολλές φορές είναι αρκετή μια ηθική κατάκτηση, που δεν έχει επαναληφθεί ποτέ στο παρελθόν. Η Γουέστ Μπρομ τον Μάιο του 2019 έκανε τα αποκαλυπτήρια ενός θρυλικού αγάλματος έξω από το γήπεδο της. Σμιλεμένοι από μπρούντζο στέκουν πια ως θεματοφύλακες οι Μπρέντον Μπάτσον, Λάουρι Κάνιγχαμ και Σιρίλ Ρίτζις, κάνοντας περήφανους τους τωρινούς οπαδούς των «Μπάγκις», όπως αυτό το θρυλικό τρίο, γνωστό και ως «The Three Degrees», συγκινούσε τους πατεράδες και τους παππούδες τους.
Κι όμως όπως απέδειξε την προηγούμενη Τρίτη ένας κάτοχος διαρκείας της ομάδας, αυτό το άγαλμα δεν σημαίνει τίποτα. «Μολύνει» και «ρυπαίνει» τον χώρο που αυτός αποφάσισε να επισκέπτεται εβδομάδα παρά εβδομάδα για την διασκέδασή του. Στη λεγόμενη «Black Tuesday» προς τιμήν του δολοφονηθέντα Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ, ο επίσημος λογαριασμός της Γουέστ Μπρομ στα social media μαύρισε τις εικόνες προφιλ και εξέφρασε μηνύματα συμπαράστασης μέσω του «Together Stronger», όμως ο «σκληροπυρηνικός» φίλαθλος δεν είδε την κίνηση με καλό μάτι, χαρακτηρίζοντας την αξιολύπητη και αρκετή για να ακυρώσει την συνδρομή του. «Δεν θα λείψεις σε κανέναν!», ήταν η άμεση απάντηση των «Μπάγκις».
Αδιαμφισβήτητα μία τέτοια συμπεριφορά δεν θα ήταν ανεκτή από κανέναν υγιή σύλλογο, όμως η Γουέστ Μπρομ το 1977 τόλμησε κάτι, που οι περισσότερες ομάδες της εποχής δεν θα έκαναν ποτέ. Έχοντας ρατσιστικά κίνητρα ή μη, οι «μεγάλοι» της πρώτης κατηγορίας δεν τολμούσαν να δυσφημίσουν το ίδιο τους το προϊόν και να εξοργίσουν τους συντηρητικούς ρατσιστές φιλάθλους. Η πρώτη προσπάθεια ιστορικά είχε γίνει πέντε χρόνια νωρίτερα από τη Γουέστ Χαμ, με τους Κλάιντ Μπεστ, Έιντ Κόκερ και Κλάιβ Τσαρλς να πατούν γήπεδο στην ίδια ενδεκάδα και να «σοκάρουν» το φίλαθλο κοινό, που κατάφερε γρήγορα να τους «εξοστρακίσει» με τις μισάνθρωπες αντιδράσεις του, περιορίζοντας τους δύο τελευταίους σε λιγότερες από 15 εμφανίσεις!
Οι «Μπάγκις» όμως πίστευαν όχι μόνο στο ανεξάντλητο φυσικό ταλέντο τους δικού τους τρίου, αλλά και στην οικουμενικότητα του ποδοσφαίρου. Το ρίσκο ήταν υπολογισμένο και η στήριξη θα έφτανε ως το τέλος. Την αρχή θα έκανε ο Λονδρέζος Λόουρι Κάνιγχαμ τον Ιανουάριο του 1977, γιος ενός Τζαμαϊκανού δρομέα, που απορρίφθηκε από την Άρσεναλ στα 18 του χρόνια και κατάφερε να ανελιχθεί μέσω της πιο αδύναμης Λέιτον Όριεντ στη Δεύτερη Κατηγορία και να ξεχωρίσει για την αντοχή του και το φαρμακερό αριστερό του πόδι. Κι αν η δική του αξία ήταν κατά κάποιον τρόπο εγνωσμένη, ο μετέπειτα προπονητής του, Ρόνι Άλεν, το ίδιο καλοκαίρι θα έκλεινε το «alter ego» του!
Ο Σιρίλ Ρίτζις δεν είχε γεννηθεί στην Αγγλία, αλλά στη Γαλλική Γουιάνα, πριν βρεθεί στο Χάρλσντεν του Μπρεντ σε ηλικία τεσσάρων ετών. Αθλητικό παιδί ξεχώρισε από μικρός στο κρίκετ, όμως η δημοφιλία του ποδοσφαίρου και τα αθλητικά του προσόντα του έδωσαν την ευκαιρία να παίξει ερασιτεχνικά στην Μόουλσι, όπου «ξεσάλωσε», πετυχαίνοντας 25 τέρματα σε μισή σεζόν. Η Μπόρχαμ Γουντ του προσέφερε τα πρώτα χρήματα για να αγωνιστεί με τα χρώματά της, όμως αυτός που παράλληλα προσπαθούσε να πάρει δίπλωμα ηλεκτρολόγου, επέλεξε αντ’ αυτού την ημι-επαγγελματική Χέις της Ίσθμιαν Λιγκ. Οι εμφανίσεις του στα τοπικά γήπεδα του Λονδίνου δεν άργησαν να τραβήξουν σπουδαία «μάτια» και αυτά του Άλεν τον «ερωτεύτηκαν» με το πρώτο βλέμμα!
Ο τότε σκάουτ και μετέπειτα προπονητής της Γουέστ Μπρομ τον πρότεινε την ίδια στιγμή, όμως οι διοικούντες δεν ήταν εύκολο να πειστούν για την αξία ενός ερασιτέχνη μαύρου μετανάστη, για τον οποίο η Χέις αξίωνε σχεδόν 10.000 λίρες. Ο Άλεν όμως ήταν σίγουρος πως είχε βρει «λαβράκι» και πλήρωσε από την τσέπη του για να τον φέρει στην Πρώτη Κατηγορία και γρήγορα να τον κάνει «αστέρα» πρώτης γραμμής. Η επιτυχία ήταν άμεση και η 6η θέση στην βαθμολογία έδωσε στον σύλλογο την δυνατότητα να αγωνιστεί στην Ευρώπη για πρώτη φορά στην ιστορία της, με τους Ρίτζις και Κάνιγχαμ να σκοράρουν συνολικά 16 φορές, ήτοι σχεδόν το 1/3 των τερμάτων της ομάδας.
Δύο προσθήκες έμεναν για την «εκτόξευση» και έγιναν το επόμενο καλοκαίρι από την ίδια ομάδα. Η πρώτη ήταν του προπονητή Ρον Άτκινσον, αλλά η δεύτερη και σημαντικότερη στην σημασιολογία του κειμένου αυτή του Μπρέντον Μπάτσον. Ο 25χρονος τότε αμυντικός με καταγωγή από την Γρενάδα και το Τρινιντάντ, αν και είχε γίνει σε ηλικία 18 ετών ο πρώτος μαύρος παίκτης στην ιστορία της Άρσεναλ, είχε για μια τετραετία ζήσει στην αφάνεια της Κέιμπριτζ της τέταρτης τη τάξει κατηγορίας, όπου ως αρχηγός την είχε οδηγήσει στην άνοδο. Αρχικά φάνηκε διστακτικός στην πρόταση του προπονητή του να τον ακολουθήσει, όμως η προοπτική ενός τρίου μαύρων παικτών σε μία ισχυρή ομάδα της πρώτης κατηγορίας, σε μία εποχή που υπήρχαν στην χώρα λιγότεροι από 50 μαύροι επαγγελματίες, τον έπεισε!
Και τότε ξεκίνησε ο χαμός. Κυριολεκτικά τα πράγματα είχαν γίνει επικίνδυνα. Όχι μόνο για τις ομάδες που αντιμετώπιζαν μια καλπάζουσα Γουέστ Μπρομ που δεν είχε ταβάνι και χτυπούσε τίτλο, αλλά και για τους ίδιους. Η άνοδος του Εθνικού Μετώπου και η επιρροή του στις μεσοαστικές τάξεις, που προνομιακά παρακολουθούσαν το ποδόσφαιρο, προσπαθούσε να υποβάλλει τους μαύρους παίκτες σε καθεστώς εκφοβισμού. Ο σύλλογος καθημερινά έκαιγε γράμματα μίσους, ο δημοφιλής κωμικός Τζιμ Ντάβιντσον υποκρινόταν καθημερινά στην τηλεόραση καρικατούρες μαύρων, οι αντίπαλοι οπαδοί αντί για «κόκκινο χαλί» έστρωναν μπανάνες και ξυράφια, ο Ρίτζις βρήκε μία σφαίρα ταχυδρομημένη στο σπίτι του, μαζί με τον Κάνιγχαμ άκουσαν αποδοκιμασίες στο ντεμπούτο τους στην εθνική Αγγλίας και «αστέρες» της εποχής όπως ο Μπράιαν Ρόμπσον είχε ερωτηθεί σε συνέντευξη «πως αντέχει να συνυπάρχει με μαύρους παίκτες»!
«Μόλις φτάναμε με το λεωφορείο στους αγώνες εκτός έδρας, το Εθνικό Μέτωπο ήταν εκεί και μας περίμενε. Τότε δεν υπήρχε συνοδεία και ασφάλεια και έπρεπε να τρέξουμε εν μέσω αποδοκιμασιών στα αποδυτήρια. Μας έφτυναν, ενώ προσπαθούσαμε να αποφύγουμε τη σύρραξη. Όμως μην νομίζεις πως τα παρατούσαμε ή βάζαμε τα κλάματα. Το είχαμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Δεν ήταν ένα καινούργιο φαινόμενο για εμάς», θα δηλώσει ο Μπάτσον, που ήταν διαβόητος για τις αποβολές του, όταν αντιμετώπιζε ρατσιστικά φαινόμενα σε αγώνες.
Πάντα βρισκόταν εκεί για να τον στηρίξει ο Άτκινσον. Ποτέ δεν του έκανε παρατήρηση, ποτέ δεν τα έβαλε μαζί του. Ο «λευκός» προπονητής είχε ζήσει τον ρατσισμό των ομόχρωμων ομοεθνών του και σκοπός του ήταν να τον «συνθλίψει», έστω μέσω του ποδοσφαίρου. Όταν οι τρεις τους άρχισαν να αναδεικνύουν την δική του Γουέστ Μπρομ, ο ίδιος αποφάσισε να τους «εγκαθιδρύσει» στις συνειδήσεις του τότε αθλητικού κόσμου, παίζοντας τον δικό του καταλυτικό ρόλο. Άλλωστε και ο τίτλος είναι δικής του εμπνεύσεως, ονομάζοντάς τους έτσι από το εμβληματικό γυναικείο αφροαμερικάνικο soul συγκρότημα-τρίο, που μεσουρανούσε εκείνη την εποχή στην άλλη άκρη του ατλαντικού. «The Three Degrees».
Πολλοί λένε πως αν εκείνη η Γουέστ Μπρομ έπαιζε στο πρωτάθλημα επί ίσοις όροις θα το είχε κατακτήσει με ευκολία, όμως η αλήθεια είναι πως και η Λίβερπουλ του Μπομπ Πέισλι ήταν αντίστοιχα ισχυρή. Η τελική 3η θέση ήταν ενδεικτική της τρομερής πορείας της και το εκπληκτικό ρεκόρ της εκτός έδρας, αποδεικνύει την πεισματική άρνηση των «Three Degrees» να χαμηλώσει το κεφάλι στα εκτεταμένα ρατσιστικά φαινόμενα που αντιμετώπιζε μακρυά από το Χόθορνς. Κι αν στην Αγγλία το Εθνικό Μέτωπο καθιστούσε τους φιλάθλους μυωπικούς, η υπόλοιπη Ευρώπη θαύμαζε τους στιγματισμένους μαύρους αρτίστες.
Το καλοκαίρι του 1979 οι «Μπάγκις» έγιναν η πρώτη ομάδα που έλαβε πρόσκληση κι έκανε πράξη την περιοδεία στην Κίνα, κερδίζοντας εμφατικά με πέντε νίκες το μίνι τουρνουά προς τιμήν της, με τη Ρεάλ Μαδρίτης να κάνει την ίδια περίοδο τον Κάνιγχαμ τον πρώτο Άγγλο που φοράει την λευκή φανέλα. Την ίδια περίοδο ο μεγάλος Άγιαξ βάζει στο «μάτι» τον Ρίτζις, με τον Γιόχαν Κρόιφ χρόνια αργότερα να θεωρεί ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του πως δεν τον έφερε στην Ολλανδία είτε τότε είτε το 1987, όταν ο Μάρκο φαν Μπάστεν έφυγε για τη Μίλαν.
O Μπάτσον μπορεί να «έλαμψε» λιγότερο από τους άλλους δύο, όμως έγινε σύμβολο ενάντια στον ρατσισμό, όταν σταμάτησε το ποδόσφαιρο εν μέσω τραυματισμών το 1982, έχοντας γράψει 172 συμμετοχές με τους «Μπάγκις». Από το 1984 είναι μέλος της PFA και είχε εξέχουσα θέση στην διοργάνωση της καμπάνιας «Kick it οut», ενώ παράλληλα είναι και κύριος εκφραστής της Sports Grounds Safety Authority, που σκοπό έχει την εξασφάλιση του δικαιώματος της οπαδικής συμμετοχής από όλους, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, φύλου, ηλικίας και αναπηρίας. Μάλιστα ήταν αυτός που το 2019 βρέθηκε στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος των «Three Degrees», αφού οι δύο θρυλικοί συμπαίκτες του δεν βρίσκονται πια εν ζωή.
Πάντως πριν τον θάνατο τους αμφότεροι κατάφεραν από «μάρτυρες» να γίνουν ήρωες και να αλλάξουν για πάντα το αγγλικό ποδόσφαιρο, όντας οι πρώτοι που συμμετείχαν ενεργά στην εθνική Αγγλίας, ενώ πανηγύρισαν και οι δύο κατακτήσεις FA Cup, με τον Ρίτζις να καταφέρνει μάλιστα να αγωνιστεί και στην Πρέμιερ Λιγκ, με τα χρώματα της Άστον Βίλα την πρώτη χρονιά του νεοσύστατου πρωταθλήματος. Η ιστορία του Κάνιγχαμ είχε ένα πιο τραγικό τέλος, αφού όντας ακόμα εν ενεργεία παίκτης της Ράγιο Βαγιεκάνο σκοτώθηκε σε τροχαίο στην Ισπανία!
«Οι τρεις τους άνοιξαν τις πόρτες για όλους τους μαύρους παίκτες που ήθελαν να παίξουν ποδόσφαιρο στην Αγγλία, μια εποχή που τους είχαν κλειδώσει απ’ έξω». Η ζωή τους έχει γίνει βιβλίο με τον ομώνυμο τίτλο (The Three Degrees), ενώ συγκεκριμένα η ζωή του Κάνιγχαμ έγινε πρόσφατα και θεατρικό έργο, με την ονομασία «Getting the Third Degree» από τον θεατρικό παραγωγό Ντάγκι Μπλάξλαντ. Ο ρατσισμός άρχισε να χάνει την «μάχη» στο αγγλικό ποδόσφαιρο όταν τρεις μαύροι με φτυσιές στις μπλούζες και γιουχαίσματα στα αυτιά, τον κοίταξαν στα μάτια και τον γονάτισαν στο κατάμεστο Χόθορνς που τους αποθέωνε…
