Η αλήθεια είναι πως το στερεότυπο ότι οι «Yanks», οι Αμερικάνοι, δε το έχουν με το ποδόσφαιρο, έχει κάποιες ισχυρές λογικές βάσεις. Αν και σε καμία περίπτωση δε μπορείς να τους χαρακτηρίσεις ως έθνος που δεν ενδιαφέρεται για τα σπορ, το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο ποτέ δεν κατάφερε να μπολιαστεί ιδιαίτερα στην κουλτούρα τους. Όχι ότι δε προσπάθησαν βέβαια.
Πριν το Παγκόσμιο Κύπελλο το 1994 και την εδραίωση του MLS δύο χρόνια αργότερα, που σήμερα είναι πιο δημοφιλές από ποτέ, υπήρχαν κι άλλα πρωταθλήματα. Και κάπου εκεί, γύρω στα 40 χρόνια στο παρελθόν, ο George Best, ο Johan Cruyff κι ο Elton John, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εμπλέχθηκαν σε μία ομάδα με θέα τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Ο αμερικανικός αθλητισμός είναι περίεργος. Στα βασικά τέσσερα – πέντε αθλήματα τουλάχιστον (αμερικανικό ποδόσφαιρο, μπάσκετ, μπέιζμπολ, χόκεϊ επί πάγου, μαζί και το ποδόσφαιρο), το σύστημα ποτέ δεν δούλεψε όπως σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ομάδες δεν είναι ομάδες, είναι franchise, με μόνιμη ή προσωρινή βάση. Η ταύτιση ενός τόπου με μία ομάδα είναι εύθραυστη απόφαση. Αν ο ιδιοκτήτης αποφασίσει ότι η ομάδα δεν είναι αρκετά εμπορική στην τωρινή της τοποθεσία, δε θα διστάσει να την πάρει και να την πάει σε άλλη πόλη. Κανένα πρόβλημα. Όλες, σχεδόν τουλάχιστον, οι ομάδες ακολουθούν την ίδια φόρμουλα στην ονομασία τους. Γεωγραφικός προσδιορισμός + ψευδώνυμο. Αυτά που λέμε στην Αγγλία ως «Ζαχαρωτά» ή «Καρακάξες», εκεί είναι μέρος του επίσημου ονόματος και μέρος της ταυτότητας της ομάδας. Το μόνο άθλημα που εν μέρει σπάει αυτό το σύστημα είναι το ποδόσφαιρο, όπου αρκετές ομάδες ακολουθούν το ευρωπαϊκό πρότυπο με την μάλλον γενναία απόφαση να προσθέσουν την κατάληξη «FC», σε ένα μέρος που ο όρος «football» παραπέμπει τελείως αλλού.
Δεν υπάρχει προβιβασμός / υποβιβασμός. Έχεις μία κατηγορία κι η μόνη λύση για να έρθει και κάποια άλλη (εφόσον δεν αποχωρήσει κάποια απ’ τις προϋπάρχουσες) είναι να επεκτείνεις το πρωτάθλημα κι ο ενδιαφερόμενος να πληρώσει για την άδεια της νέας ομάδας. Δεν υπάρχουν ομάδες νέων, παρά κολλέγια / πανεπιστήμια απ’ όπου μία φορά το χρόνο οι ομάδες διαλέγουν παίκτες μέσω του «draft» (ακόμα προσπαθώ να το καταλάβω πλήρως). Μεταγραφές; Βάλε μέσα το μπλοκάκι των επιταγών, εδώ πρέπει να δώσεις παίκτη για ανταλλαγή ή/και κάποια από τις θέσεις σου για επιλογή στο επόμενο draft. Μεγάλα συμβόλαια; Πρόσεχε, δεν θέλεις να υπερβείς το salary cap του πρωταθλήματος (κάτι σαν το Financial Fair Play).
Μέσα σε αυτόν τον «Νέο Κόσμο» (no pun intended), το δικό μας ποδόσφαιρο δυσκολεύτηκε πολύ για να βρει το δρόμο του. Ανά τα χρόνια δημιουργώντουσαν διάφορα πρωταθλήματα, που μαζί με τις ομάδες που τα απάρτιζαν, δε μακροημέρευσαν. Η σημαντικότερη προσπάθεια πριν τα 90s, ήταν το NASL (North American Soccer League). Από το 1968 μέχρι το 1984 πρόλαβε να φιλοξενήσει (και να τους κολλήσει τα τελευταία ακριβοπληρωμένα ένσημα) παίκτες κλάσης όπως ο Franz Beckenbauer κι ο Pelé, στους New York Cosmos.
Στην έτερη ακτή της χώρας, υπήρξε άλλη μία ομάδα αρκετά γενναία και πλούσια που έφερε κάποια τεράστια ονόματα. Το 1974 το NASL μετρούσε ήδη κάποια χρόνια λειτουργίας, κι ο ιατρός και μεσιτικός οικονομολόγος, Jack Gregory καταφέρνει να φέρει στην πόλη των Αγγέλων και του Hollywood διάφορες εθνικές ομάδες πριν το Παγκόσμιο Κύπελλο του ίδιου καλοκαιριού. Την ίδια περίοδο το πρωτάθλημα ανακοινώνει πλάνα επέκτασης και με τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών χωρίς ομάδα να την εκπροσωπεί, ο Gregory δεν αφήνει την ευκαιρία να χαθεί. Πληρώνει το κόστος συμμετοχής, και μαζί με την γυναίκα του παίρνουν την απόφαση να τη βαφτίσουν «Los Angeles Aztecs», με τη φιλοδοξία να προσελκύσουν τη μεξικανική κοινότητα της πόλης, αλλά και επειδή οι Αζτέκοι είχαν «όμορφη πολεμική ιστορία» και ήθελε «μία επιθετική ομάδα που θα δείξει το ατσάλι της», γενικούρες που λέει κάθε ομάδα για το ψευδώνυμό της δηλαδή.
Προσελήφθη το τεχνικό επιτελείο, προσελήφθησαν και 28 ποδοσφαιριστές κι η ομάδα ήταν έτοιμη για μάχη. Μετά κι από κάποια φιλικά με μεξικανικές ομάδες, το πρωτάθλημα ξεκίνησε με άμεσες επιτυχίες. Στο 22.000 θέσεων «Weingart Stadium» μπορεί ο μέσος όρος προσέλευσης των 5.098 θεατών να φαίνεται πενιχρός σήμερα (μέσος όρος προσέλευσης στο MLS την προηγούμενη χρονιά: 21.265), όμως τότε ήταν σχεδόν διπλάσιος από τις υπόλοιπες ομάδες. Αγωνιστικά, σε ένα επαρκώς… περίεργο σύστημα πόντων (έξι βαθμοί για τη νίκη, τρεις πόντοι για νίκη σε διαδικασία πέναλτι κι άλλος ένας για κάθε γκολ μέχρι τρεις ανά αγώνα), οι Aztecs βγήκαν πρώτοι στην Western Division και στα play-offs που ακολούθησαν έφτασαν μέχρι και τον τελικό όπου μετά από ένα δραματικό παιχνίδι με τους «Miami Toros» που έληξε 3-3, κέρδισαν το τρόπαιο στα πέναλτι με 5-3. Ήταν ο πρώτος τελικός «ευρωπαϊκού» ποδοσφαίρου που μεταδόθηκε τηλεοπτικά σε ολόκληρη τη χώρα.
Ήταν το μόνο τρόπαιο που θα κατακτούσαν ποτέ οι Aztecs. Με το πέρας της σεζόν ο Gregory πούλησε την ομάδα για να επικεντρωθεί στην ιατρική του καριέρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ομάδα μεγάλωσε τόσο γρήγορα που ξέφυγε από τον έλεγχό του και δε μπορούσε να ακολουθήσει πλέον.Οι νέοι ιδιοκτήτες υιοθέτησαν μία πιο άμεση, επιθετική προσέγγιση στο marketing τους. Για παράδειγμα, το 1975 έπεισαν τον τραγουδιστή Elton John να μπλεχτεί στα ιδιοκτησιακά, δίνοντάς του μέρος των δικαιωμάτων της ομάδας! Έναν χρόνο αργότερα, ο σταρ σε αποσύνθεση, George Best, που είχε ήδη αποχωρήσει από την Manchester United και ταξίδευε από άσημη ομάδα σε άσημη ομάδα χωρίς αποτέλεσμα, έφτασε στο Los Angeles για λογαριασμό των «Αζτέκων», όπου σε μία χρονιά θα έβρισκε λίγη από την παλιά του αίγλη, πριν γυρίσει στην Αγγλία για λογαριασμό της Fulham και ξαναέρθει στο Los Angeles για άλλες δύο χρονιές. Τα επιτεύγματα της πρώτης χρονιάς δεν συνέχισαν να έρχονται και, στο 1979 πλέον, με τον θρύλο του Ajax, Rinus Michels να αναλαμβάνει προπονητής, συνώνυμος με την ιδέα του «Total Football», την πορεία του ακολουθεί κι ο 31χρονος Johan Cruyff, το πιο καλοκουρδισμένο γρανάζι του Michels. Εν τέλει, θα κέρδιζε το βραβείο του Πολυτιμότερου Παίκτη εκείνης της χρονιάς στο πρωτάθλημα με 13 γκολ σε 23 συμμετοχές. Η παρουσία του κόσμου στις εξέδρες θα ήταν η μεγαλύτερη που θα απολάμβανε ποτέ η ομάδα (14.334 μέσος όρος), όμως οι ελπίδες για πρωτάθλημα θα κοπούν στους προημιτελικούς των play-offs από τους «Vancouver Whitecaps». Ο Cruyff θα αποχωρήσει στο τέλος της σεζόν, ο Michels θα ακολουθήσει την επόμενη και το πρότζεκτ «Aztecs» ξεκινάει να βρωμάει. Η ομάδα θα διαλυθεί τον Δεκέμβριο του 1981 ως αποτυχημένη και το ίδιο το πρωτάθλημα του NASL θα ακολουθήσει, λίγα χρόνια αργότερα.
Κρίνοντας εκ των υστέρων και με όλα τα δεδομένα διαθέσιμα, μπορεί να παρατηρήσει κανείς πολλά φάουλ που δε θα γίνονταν ποτέ σε μία σοβαρή ομάδα σήμερα. Στις μόλις οκτώ σεζόν που αγωνίστηκε η ομάδα, άλλαξε τέσσερα διαφορετικά γήπεδα. Η ιδιοκτησία ήταν επίσης το ίδιο ρευστή. Στις δύο τελευταίες χρονιές της λειτουργίας της, η ομάδα ήταν περιουσία της τηλεοπτικής μεξικανικής εταιρείας «Televisa Corp». Ο εκάστοτε ιδιοκτήτης έπρεπε να παλέψει με την πεποίθηση πως το «soccer» είναι ένα ξένο άθλημα, και το όνομα ενός αρχαίου πολιτισμού στον τίτλο της ομάδας δεν βοηθούσε ιδιαίτερα.
Η ισχυρή παρουσία ξένων σταρ, κυρίως λατίνων, δεν βοήθησε μακροπρόθεσμα ούτε αυτή. Για την μακροημέρευσή του, το πρωτάθλημα (και το κάθε πρωτάθλημα) χρειαζόταν την ανάπτυξη ντόπιων παικτών που θα το στηρίξουν και θα το ανεβάσουν επίπεδο, μαζί και την εθνική ομάδα. Φαίνεται πως στην ομάδα, όπως και στις άλλες του πρωταθλήματος, δεν είχαν ανακαλύψει ακόμα αυτή τη φόρμουλα. Παρόλα αυτά, ο σύλλογος αξίζει συγχαρητήρια για τις προσπάθειές του να καλλιεργήσει ποδοσφαιρική κουλτούρα σε ένα μη εύφορο έδαφος.
Σήμερα, το MLS φαίνεται πως μαθαίνει από τα λάθη του παρελθόντος. Μπορεί να μην φαίνεται, όμως είναι η έβδομη πιο δημοφιλής ποδοσφαιρική διοργάνωση στον κόσμο σε όρους προσέλευσης στα γήπεδα. Παρότι ακόμα προσελκύει γνωστούς ποδοσφαιριστές προχωρημένης ηλικίας, το επιλέγουν και νεότεροι ποδοσφαιριστές κλάσης ως έναν αξιόλογο προορισμό καριέρας, όπως ο Carlos Vela στην Los Angeles FC από πρόπερσι. Γήπεδα αποκλειστικά για ποδόσφαιρο χτίζονται συνέχεια (μεγάλη εξαίρεση η New York City FC που αγωνίζεται σε γήπεδο baseball με ιδιαίτερα αντιαισθητικό αποτέλεσμα σε αγώνες ποδοσφαίρου) και οι ομάδες ανήκουν σε εταιρείες με ασφαλή οικονομικά, χωρίς κίνδυνο να διαλυθούν από το πουθενά. Παρά την διαιώνιση αμερικανικών συνηθειών που δεν ανήκουν στο ποδόσφαιρο, όπως το draft, φαίνεται πως το πνεύμα ομάδων όπως οι Aztecs ζει μέσω της θυσίας τους και των μαθημάτων που έχουν πάρει πλέον στην άλλη άκρη του Ατλαντικού για το τι εστί «soccer».
Συντάκτης: Άγγελος Παλιακούδης
