Στον σύγχρονο ποδοσφαιρικό κόσμο των social media και της ανειδίκευτης (υπερ)κριτικής, οι τακτικές -και- των πλέον ικανών τεχνικών δεν γλιτώνουν της αποδοκιμασίας.
Ο τίτλος του κειμένου είναι ολίγον τι χαμένος στη μετάφραση. Αυτό το «για να πεθάνεις» είναι η απόδοση του αγγλικού to die for, που στην αργκό σημαίνει κάτι φοβερό, κάτι που αξίζει να πεθάνεις. Στην προκειμένη όμως κι αυτό μοιάζει ανακριβές. Ο τίτλος αναφέρεται στις εκάστοτε τακτικές, στις ποδοσφαιρικές ιδεές, υπό φιλοσοφική έννοια, πολλών προπονητών στις οποίες εμμένουν μέχρι το τέλος, μέχρι να πεθάνουν με αυτές. Είναι δε συχνά απορίας άξιο γιατί αρνούνται τόσο πεισματικά να τις αλλάξουν, να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό και ας αποτύχουν. Ίσως στην τελική η έκφραση που χρησιμοποιείται στον τίτλο να έχει διττή σημασία, να είναι τακτικές αρκετά καλές για να θεωρηθούν άξιες θανάτου (κατά την αγγλική αργκό), αλλά παράλληλα ικανές να οδηγήσουν στον «θάνατο» και τον ικανότερο προπονητή που της ακολουθεί σχεδόν δογματικά.
Κανείς δεν είναι υπεράνω κριτικής. Με αυτό ως δεδομένο, όλοι έχουν δικαίωμα να κρίνουν ότι δεν τους αρέσει. Να συμπαρασύρουν μαζί τους και το υπόλοιπο ποδοσφαιρικό (και μη) κοινό και να διαμορφώσουν ένα κομμάτι της μαζικής γνώμης, της αντίληψης περί των τρέχουσων καταστάσεων. Πρέπει να καταλάβουμε όμως ότι δεν κρίνουν όλοι με τα ίδια αντικειμενικά κριτήρια, ότι δεν έχουν όλοι την ίδια γνώση, πόσο μάλλον την απαραίτητη εξειδίκευση. Συμπερασματικά δηλαδή πρέπει να γνωρίζουμε προκαταβολικά πως η κριτική που ασκούν οι περισσότεροι δεν έχουν την ίδια, και την απαραίτητη, βαρύτητα. Η αμερόληπτη (;) γνώμη ενός φιλάθλου δεν μπορεί να εκμηδενίσει, να σκοτώσει τη χειρότερη εμμονή ενός καταρτισμένου προπονητή.
Τον περασμένο Μάρτιο έτυχε να παρακολουθήσω σε ένα φιλικό σπίτι το ελληνικό ντέρμπι μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού, όπου οι «Πράσινοι» επιβλήθηκαν των αντιπάλων τους με 1-3. Το τελικό σκορ «έκλεισε» στο 70′ και μάλιστα μέσα στο επόμενο δεκάλεπτο ο προπονητής των Πειραιωτών, Χοσέ Λουίς Μεντιλίμπαρ, άλλαξε τον βασικό του επιθετικό (Φραν Ναβάρο), και τους δύο καλύτερους παίκτες της τετράδας του κέντρου (Έσε, Ποντένσε), με τους συνδαιτημόνες μου να αναφωνούν πως πέταξε λευκή πετσέτα. Ελάχιστα ήθελα να ασχοληθώ με το ελληνικό ποδόσφαιρο, όμως δεν μπορούσα παρά να σημειώσω πως ο Ισπανός τεχνικός είχε το βλέμμα στραμμένο στον αγώνα με τη Μακάμπι Τελ-Αβίβ, στον επαναληπτικό της εντός έδρας ήττας του με 1-4.
Το σχόλιό μου έφερε γέλια. Μάλλον θεωρήθηκα ο πλέον ανίδεος ποδοσφαιρικά στην παρέα. Δεν ήταν όμως μία τυχαία πρόβλεψη, μία «πυθία» χωρίς τεκμηρίωση. Ο Μεντιλίμπαρ είχε (και έχει) μία ξεκάθαρη προπονητική ιδέα, μία τακτική φιλοσοφία για την οποία θα θυσίαζε και την καριέρα του, που άλλοτε πετυχαίνει εκπληκτικά κι άλλοτε τον υποβιβάζει σε ποδοσφαιρικά «ανόητο». Η άποψή μου ήταν πως η ισραηλινή ομάδα ταίριαζε σε αυτό το πλάνο, όσο κι αν ο Ολυμπιακός απέτυχε να το εφαρμόσει σωστά στον πρώτο αγώνα. Με μία βελτιωμένη προσαρμογή και με ανεβασμένη την ψυχολογία από την αποτελεσματικότητά της (αν ερχόταν εγκαίρως) η ελληνική ομάδα μπορούσε να προκριθεί. Τουλάχιστον έτσι το αντιλαμβανόταν ο προπονητής της. Κι έτσι πράγματι συνέβη.
Αυτή η «γέφυρα» δεν χρησιμοποιήθηκε επί ματαίω. Αρχή μας είναι να μην ασχολούμαστε αμιγώς με το ελληνικό ποδόσφαιρο, όμως στη σημειολογία του συγκεκριμένου κειμένου μας εξυπηρετεί άριστα. Τη δεδομένη στιγμή δεν είναι λίγοι οι προπονητές στην Πρέμιερ Λιγκ, οι οποίοι δέχονται δριμεία κριτική για τις τακτικές επιλογές τους. Μιλώντας για το κορυφαίο, και το πλέον απαιτητικό, πρωτάθλημα του κόσμου, αυτό δεν είναι σπάνιο. Το παράδοξο είναι όμως ότι φέτος την κριτική δέχονται οι καλύτεροι των… καλύτερων. Η προπονητική ιδιοφυΐα του Πεπ Γκουαρδιόλα, ο αναμορφωτής της Άρσεναλ, Μικέλ Αρτέτα, ο σαγηνευτικός Πορτογάλος Ρούμπεν Αμορίμ, με τις δύο νίκες σε έναν μήνα απέναντι στη Μάντσεστερ Σίτι.
Ακόμα χειρότερα μοιάζουν τα πράγματα για τον θεαματικότερο προπονητή στο Νησί, τον Αντζ Ποστέκογλου, ενώ πρόσφατα στο επίκεντρο της κριτικής έχει μπει και το next big thing των πάγκων, ο μόλις 31 Φεβρουαρίων Φαμπιάν Χίρτζελερ, ο οποίος εδώ κι έναν μήνα αγνόει τη λέξη «νίκη» με την Μπράιτον. Προκαταβολικά… ανίκανοι κρίθηκαν δε οι Άρνε Σλοτ και Έντσο Μαρέσκα των Λίβερπουλ και Τσέλσι αντίστοιχα, με τα αποτελέσματα δυστυχώς να μην δικαιώνουν τους βιαστικούς παντογνώστες που έβλεπαν μία βραχεία θητεία και μία απόλυση στον ορίζοντα!
Είναι όλοι οι παραπάνω εμμονικοί προπονητές; Αναμφίβολα έχουν τις δικές τους ριζικές ιδέες για το πώς πρέπει να παίζεται το ποδόσφαιρο. Ο Γκουαρδιόλα, ο Αρτέτα και ο Ποστέκογλου, έστω κι αν ενστερνίζονται αρκετά διαφορετικές φιλοσοφίες, μοιάζουν απρόθυμοι να τις απαρνηθούν ακόμα κι αν η εφαρμογή τους δεν είναι η βέλτιστη, είτε σε αγωνιστική εικόνα είτε σε βαθμολογική συγκομιδή. Αυτό όμως δεν αποτελεί απαραίτητα εμμονή. Οι προαναφερθέντες έχουν θριαμβεύσει με τις ιδέες τους, έχουν κερδίσει φανατικούς υποστηρικτές, έχουν καταφέρει εκπληκτικά επιτεύγματα κι έχουν, στην πάροδο του χρόνου, τελειοποιήσει όσο γίνεται την αγωνιστική εφαρμογή τους. Αυτό προϋποθέτει ατελείωτες ώρες δουλειάς, τόσο προσωπικά, όσο και με τους παίκτες τους, μία πολύ συγκεκριμένη κατεύθυνση στα μεταγραφικά και ένα πολυσύνθετο προπονητικό οικοδόμημα, που δεν μπορεί να «γκρεμιστεί» με πέντε ή δέκα αρνητικά αποτελέσματα.
Στο ίδιο μονοπάτι βαδίζουν τώρα οι Αμορίμ και Χίρτζελερ, οι οποίοι εφάρμοσαν πειραματικά τις ιδέες στους σε ένα πιο ελεύθερο, λιγότερο απαιτητικό περιβάλλον, με Σπόρτινγκ Λισαβόνας και Σεντ Πάουλι αντίστοιχα και τώρα καλούνται να επαναλάβουν το ίδιο στην αρένα της Πρέμιερ Λιγκ. Εκεί όπου οι μονομάχοι πεθαίνουν στην πρώτη (άντε στη δεύτερη) στραβή, που λυγίζουν κάτω από το βάρος των καυστικών κριτικών των οπαδών, των τηλε-σχολιαστών και των αδηφάγων μίντια. Εκεί όπου προπονητές όπως οι Αρσέν Βενγκέρ, Ζοσέ Μουρίνιο, Μαουρίσιο Ποτσετίνο και Ντέιβιντ Μόις λατρεύτηκαν σαν θρύλοι πριν σύσσωμο το κοινό των ομάδων τους ζητήσει την διαπόμπευσή τους.
Προσωπικά δεν γνωρίζω πολλούς προπονητές (ίσως και κανέναν) που να πέτυχαν κάτι το φοβερό, κάτι το ανεπανάληπτο χάρη στα εναλλακτικά τους πλάνα, όταν ναυαγούσε η βασική τους ιδέα για το ποδόσφαιρο. Οι σημερινοί προπονητές ίσως έχουν διαχρονικά τις καλύτερες ποδοσφαιρικές ιδέες, τις πιο αποτελεσματικές τακτικές, όμως παράλληλα όλοι οι συνάδελφοί τους έχουν την απαραίτητη παιδεία, την κατάλληλη γνώση για να τους αντιμετωπίσουν, έστω μεμονωμένα και βραχυπρόθεσμα. Το ποδόσφαιρο και τα μέσα τα οποία το μεταδίδουν και το αναλύουν έχουν εξελιχθεί τόσο, ώστε η αναχαίτιση πάγιων και κυρίαρχων τακτικών να μην είναι πια ουτοπία.
Η παραπάνω διαπίστωση μόνο αρνητικά δεν πρέπει να εκληφθεί. Το ποδόσφαιρο έγινε ο «βασιλιάς των σπορ» διοτί παρείχε όσο κανένα άλλο άθλημα την απρόβλεπτη εξέλιξη, την έκπληξη, τη συγκίνηση. Κάποτε ήταν ζητούμενο να μην κερδίζει κάθε πρωτάθλημα η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ του Σερ Άλεξ Φέργκιουσον, να μην παίρνει αήττητη Πρέμιερ Λιγκ η Άρσεναλ, να δέχεται και κανένα γκολ η νεοαποκτηθείσα Τσέλσι του Ρομάν Αμπράμοβιτς, να πηγαίνει και καμία άλλη ομάδα σε ευρωπαϊκό τελικό πέραν της Λίβερπουλ. Σε μία χρονιά που όλες οι ομάδες μοιάζουν τόσο τρωτές, που κανένας προπονητής δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο, μην γκρινιάζουμε κιόλας.
Οι καλές ποδοσφαιρικές ιδέες δεν ξεφτίζουν τόσο εύκολα. Η Σίτι (ή ο Γκουαρδιόλα) θα ξαναπαίξει με κυνική αποτελεσματικότητα ασασίνου, η Άρσεναλ θα ξαναβάλει 2-3 γκολ στον ίδιο αγώνα από open play, η Τότεναμ θα ξαναβρεί την ισορροπία στο transition από την επίθεση στην άμυνα, η Γιουνάιτεντ θα ξαναγίνει υπολογίσιμη δύναμη, η Μπράιτον θα ξαναγίνει το λαμπρότερο παράδειγμα moneyball στο σύγχρονο ποδόσφαιρο. Όλα αυτά απλά απαιτούν την υπομονή μας.
Αν σταματήσαμε δε να πιστεύουμε πια στις φιλοσοφίες των προπονητών (των ομάδων) μας, τότε πρέπει να οπλιστούμε με ακόμα μεγαλύτερη υπομονή. Οι νέες ιδέες θέλουν χρόνο για να λειτουργήσουν, απαιτούν ατελείωτες εργατοώρες σε προπονητικά κέντρα και ίσως μερικά μεταγραφικά παράθυρα για το απαραίτητο recruitment. Οι ικανότεροι των τεχνικών θα επιλέξουν να πεθάνουν για τις αγαπημένες τους τακτικές, μερικές φορές ακόμα κι όταν είναι αργά για την καριέρα τους ή για την πορεία των συλλόγων τους, όμως οι εκμηδενιστικές κριτικές με μοναδικό τεκμήριο τη φόρμα ή την κακή ψυχολογία, δεν μπορούν να τους σώσουν, παρά μόνο βιαστικά και πρόωρα να τους σκοτώσουν…
