Η ιδέα για την υλοποίηση αυτού του άρθρου, προήλθε από την καταγραφή της πρώτης προπονητικής περιπέτειας του Sol Campbell στην League Two και την Macclesfield. Βλέποντας τον, δημιουργήθηκε ευθύς, η εξής απορία: Αλήθεια, όταν ακούτε την φράση «έγχρωμος προπονητής» πόσοι σας έρχονται στο μυαλό;
Καταρχάς, πριν σας παρουσιάσουμε την έρευνα, να αναφερθούμε σε έναν όρο που θα χρησιμοποιήσουμε στην συνέχεια και υπάρχει πάντα όταν η κουβέντα γυρνάει σε αυτά τα θέματα στις Βρετανικές χώρες. Μιλάμε για τον όρο «BAME». Αυτό επεξηγείται ως εξής: Black, Asian and Minority Ethnic. Με αυτήν την σύντομη ονομασία, οι Βρετανοί αναφέρονται ουσιαστικά στα μέλη μη-λευκών κοινοτήτων στο Νησί. Τέτοια παραδείγματα είναι ο Sol Campbell, όπως είπαμε προηγουμένως, o Chris Hughton ή ο εικονιζόμενος στην αρχική φωτογραφία Jimmy Floyd Hasselbaink.
Η έρευνα υπήρξε αρκετά εκτεταμένη. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε η τελευταία 20ετια κάθε ομάδας που βρίσκεται αυτήν την στιγμή στις πρώτες τέσσερις (δηλαδή στις επαγγελματικές) κατηγορίες του Αγγλικού ποδοσφαίρου. Το σύνολο των προπονητών που βρέθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιακών, των διδύμων και γενικότερα όσων έμειναν έστω και μια μέρα στους πάγκους των ομάδων που προαναφέραμε, ήταν 696. Οι BAME προπονητές ανάμεσα σε αυτούς, ήταν μόλις οι 33 (αρκετοί από τους οποίους έκατσαν λίγες μέρες, ως υπηρεσιακοί), ήτοι το 4,7% του συνόλου, ενώ από αυτούς οι Βρετανοί ήταν 21.
Αυτήν την στιγμή στους 92 πάγκους των τεσσάρων κατηγοριών κάθονται επτά BAME προπονητές. Αυτοί είναι οι Chris Hughton (Brighton), Sol Campbell (Macclesfield), Chris Powell (Southend), Nuno Espirito Santo (Wolves), Darren Moore (West Brom), Dino Maamria (Stevenage) και Keith Curle (Northampton). Σε μια ιστορική αναδρομή θα βρούμε πως ο πρώτος BAME κόουτς που προσελήφθη σε ομάδα του Αγγλικού ποδοσφαίρου ήταν ο άσημος Tony Collins στην Rochdale την 10ετια του 1960. Η παρουσία του στην επταετία που έμεινε στους «Dales», δεν πήρε ιδιαίτερη έκταση από τις εφημερίδες της εποχής και χρειάστηκε να εκδώσει την βιογραφία του, που συνυπέγραψε με την κόρη του το 2016 σε ηλικία 90 ετών, για να γίνει γνωστή η ιστορία του και μάλιστα κλήθηκε σε εκπομπή του BBC για να διηγηθεί την ζωή του.
Για να εμφανιστεί ο πρώτος έγχρωμος προπονητής στην ιστορία της Premier League χρειάστηκε να μπούμε στον 21ο αιώνα. Τον Ιούνιο του 2008, η Blackburn ανακοινώνει την πρόσληψη του σπουδαίου πρώην μέσου των West Ham, Manchester United, Liverpool, Middlesbrough και Wolves, Paul Ince σε μια συνεργασία που θα κρατήσει μόλις λίγους μήνες. Τέλος, ο πρώτος BAME προπονητής που έχει κερδίσει το βραβείο του «προπονητή του μήνα» στην Premier League είναι ο καταγόμενος από το Essex, Chris Hughton, στις αρχές του περασμένου Μαρτίου.
Επιστρέφοντας στα στατιστικά ευρήματα, υπάρχουν πράγματα που σε κάνουν να αναρωτιέσαι. Γνωρίζοντας πως υπάρχουν πολλές σπουδαίες προσωπικότητες έγχρωμων ποδοσφαιριστών που έχουν αγωνιστεί στην Αγγλία, γιατί δεν υπάρχει και η ανάλογη συνέχεια στο πεδίο της προπονητικής, σε αντίθεση με τους λευκούς συναδέλφους τους; Άλλωστε από το 1990 και έπειτα οι διεθνείς Άγγλοι ποδοσφαιριστές που έχουν αποσυρθεί και ανήκουν στην κατηγορία BAME είναι λίγο κάτω από το 25%, δηλαδή ένας στους τέσσερις!
Στην παραπάνω ερώτηση υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Για παράδειγμα υπάρχει η εξήγηση που έδωσε ένας άνθρωπος που δέσποζε στην μεσαία γραμμή της Chelsea, πέρασε από την Swansea σαν βοηθός προπονητή και πλέον έχει το γενικό πρόσταγμα στο τεχνικό επιτελείο της Βελγικής Eupen, ο Claude Makelele. Ο Γάλλος είπε: «Χρειαζόμαστε έγχρωμους προπονητές. Προσωπικά τους λέω: ‘Χρειάζεστε εργασία. Είναι σκληρή η δουλειά του προπονητή.’ Βλέπω ότι με κάποιους από τους συναδέλφους μου αρχίζουμε μαζί τα μαθήματα, όμως εκείνοι τα παρατάνε. Γιατί; Επειδή είναι δύσκολο. Δεν έχεις ζωή. Πάντα, πάντα το τέλος είναι η ομάδα. Καταλάβετε γιατί. Φέρτε αποτελέσματα. Με όλα όσα συμβαίνουν τώρα, βλέπετε ότι ένας προπονητής χάνει τρία παιχνίδια και απολύεται. Πρέπει να έχετε πάθος για να κάνετε αυτή τη δουλειά. Το πάθος δίνει τα πάντα. Ένα από τα προβλήματα για τους έγχρωμους ανθρώπους είναι ότι, μερικές φορές, παραιτούνται. Τους λέω: ‘Δεν μπορείτε να εγκαταλείψετε. Έχετε τις ικανότητες να είστε προπονητές. Έχετε εμπειρία. Δεν είστε πια παίκτες’. Στο μέλλον θα υπάρχουν περισσότεροι έγχρωμοι προπονητές».
Υπάρχει, βέβαια και η άλλη όψη του νομίσματος, που είναι σαφώς πιο σκληρή. Ο Gordon Taylor, διευθύνων σύμβουλος της Ένωσης Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών θα προβεί σε δηλώσεις που θα προκαλέσουν μεγάλη αίσθηση το 2014, καθώς θα αναφερθεί ευθέως σε κεκαλυμμένο ρατσισμό! «Οι ομάδες πρέπει να βασίζονται στην αξία. Ξέρω ότι πολλοί μαύροι παίκτες έχουν υπάρξει σπουδαίοι παίκτες και έχουν αξία και ως προπονητές. Μπορώ να σας δώσω έναν κατάλογο έγχρωμων παικτών που έχουν γίνει προπονητές, οι οποίοι έχουν πάρει τα διπλώματα UEFA B και UEFA A προκειμένου να ασκήσουν το επάγγελμα, έχουν προχωρήσει αρκετά παίρνοντας και το UEFA Pro όμως δεν παίρνουν ευκαιρίες. Παρά το γεγονός του ότι έχουν την γνώση και τις ικανότητες να προχωρήσουν, υπάρχει ένας κρυμμένος ρατσισμός που φαίνεται να κρατά πίσω τους συλλόγους».
Ο δημοσιογράφος της δημοφιλούς διαδικτυακής εφημερίδας Independent, Jonathan Liew, θα δει την υπόθεση από ένα εντελώς διαφορετικό πρίσμα. Θα διαπιστώσει πως ο ρόλος του προπονητή δεν έχει να κάνει απλά με ακαδημαϊκά προσόντα ή με το πόσο καλός γυμναστής είναι κάποιος. Είναι ένας ηγετικός ρόλος και για να δοθεί στον εκάστοτε υποψήφιο πρέπει να πείσει για την ισχυρή του προσωπικότητα και την δύναμη του χαρακτήρα του, κάτι που όπως υπονοεί, δύσκολα αναγνωρίζεται σε έναν BAME προπονητή, από εκείνους που κάνουν την επιλογή.
Θα παρουσιάσει, μάλιστα, επίσημα στοιχεία έρευνας στην οποία οι υποψήφιοι για δουλειά (όχι μόνο προπονητή, αλλά και γενικότερα) με όνομα που στο άκουσμα του και μόνο δεν «ταιριάζει» σε έγχρωμο άνθρωπο, όπως για παράδειγμα το «Andrew Clarke», είχαν 74% παραπάνω πιθανότητες να έχουν μια ευκαιρία συνέντευξης από ένα πιο «black-sounding» όνομα, όπως το «Anthony Olukayode». Θα καταλήξει στο συμπέρασμα πως το ποσοστό αυτό είναι αδύνατον να υποδηλώνει έναν τυχαίο αριθμό ανθρώπων που είναι ρατσιστές, αλλά μια ολόκληρη ρατσιστική κοινωνία.
Για να δοθεί μια μορφή λύσης στο όλο θέμα θα ζητηθεί η… Αμερικανική βοήθεια! Το 2003, ο Dan Rooney, πρόεδρος της ομάδας του αμερικανικού ποδοσφαίρου Pittsburgh Steelers, θα θεσπίσει έναν ριζοσπαστικό νόμο που θα αφορά τις ομάδες του NFL, λόγω κάποιων ανεξήγητων απολύσεων BAME προπονητών την ώρα που οι ομάδες τους ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες. Ο «νόμος του Rooney» ουσιαστικά υποχρεώνει κάθε ομάδα που έχει μια ανοιχτή θέση εργασίας, είτε πρόκειται για τον πρώτο προπονητή, είτε για οποιαδήποτε θέση εργασίας, να δώσει ευκαιρία συνέντευξης σε τουλάχιστον έναν BAME υποψήφιο που έχει τα προσόντα να καλύψει την θέση.
Η Αγγλική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, δείχνοντας εμπράκτως την ευαισθησία της, έχει υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια την εν λόγω νομοθεσία, η οποία έχει βρει πρόσφορο έδαφος και σε περιστάσεις εκτός αθλητισμού. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, αν και γίνονται ορατά με αργούς ρυθμούς. Οι BAME προπονητές επαγγελματικών ομάδων έχουν αυξηθεί από τους δύο του 2014 στους επτά του σήμερα, ενώ τους τελευταίους μήνες, από τις 200 διαφημιζόμενες θέσεις εργασίας, η EFL έλαβε στοιχεία για 122, από τις οποίες το 27% των BAME υποψηφίων προχώρησαν σε συνέντευξη και διορίστηκαν σε 13% των θέσεων. Πρόσφατα, μάλιστα, η FA έθεσε νέους στόχους, οι οποίοι μέχρι το 2021, θα έχουν αντίστοιχα 20, 16 και 11% BAME ανθρώπων σε θέσεις προπονητών, εργαζομένων και ηγετικών ρόλων αντίστοιχα. Τα σημερινά ποσοστά είναι στο 13% των προπονητών και των εργαζομένων, αλλά μόνο το 5% σε ηγετικούς ρόλους.
Σε γενικότερο πλαίσιο, η κατάσταση δείχνει πως μπορεί να έρθει σε μια εξομάλυνση και πως αν μη τι άλλο πραγματοποιούνται προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Άλλωστε, μια χιλιοταλαιπωρημένη λέξη όπως ο ρατσισμός και ιδιαίτερα ως προς το χρώμα του δέρματος πρέπει πλέον να παρουσιάζεται ως μια πιο απλοποιημένη έννοια για να γίνεται κατανοητή η ανοησία του πράγματος. Μιλάμε για ανθρώπους που θεωρούν εαυτόν ανώτερο, διότι έτυχε να γεννηθούν με διαφορετικό χρώμα δέρματος από κάποιους άλλους. Πόσο ανόητος όμως πρέπει να είσαι για να στηρίζεις την θεωρητική σου ανωτερότητα σε τυχαία γεγονότα;
Συντάκτης: Πάνος Κομματέας
