Αύριο βράδυ στο Μπιλμπάο, στη Χώρα των Βάσκων, η Τότεναμ θα βρεθεί αντιμέτωπη όχι μόνο με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, αλλά και το πεπρωμένο.
Στον αυριανό -εμφύλιο- τελικό του Γιουρόπα Λιγκ, παίζεται κάτι περισσότερο από ένα τρόπαιο, παίζεται η λύτρωση ενός συλλόγου και μιας ολόκληρης εξέδρας που διψάει χρόνια για μια μεγάλη επιτυχία. Η τελευταία φορά που οι φίλοι της Τότεναμ είδαν την ομάδα τους να σηκώνει κάποιο τίτλο ήταν το μακρινό 2008 – 17 ολόκληρα χρόνια δίχως κούπα, με τους οπαδούς να περνούν κυκλικά από ματαίωση σε πικρία σε στρουθοκαμηλισμό. Και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η δίψα κρατάει ακόμη περισσότερο: 41 χρόνια χωρίς ευρωπαϊκό τρόπαιο, από τότε που ο σύλλογος κατέκτησε το Κύπελλο UEFA του 1984. Η αυριανή βραδιά λοιπόν είναι φορτισμένη με ιστορία, πόθο και αγωνία, καθώς η Τότεναμ βρίσκεται 90 λεπτά μακριά από τη μεγαλύτερη στιγμή της αυτή τη χιλιετία.
Πορεία τίτλου με υπογραφή Ποστέκογλου
Ο φετινός δρόμος μέχρι τον τελικό υπήρξε για την Τότεναμ τόσο μεταμορφωτικός, όσο και ακανθώδης. Το περασμένο καλοκαίρι, η επιλογή του Ελληνοαυστραλού τεχνικού Άγγελου Ποστέκογλου στον πάγκο σηματοδότησε μια ριζική αλλαγή ταυτότητας. Ο «Big Ange» κουβάλησε μαζί του μια φιλοσοφία επιθετικού ποδοσφαίρου και ένα σχέδιο αναγέννησης που αρχικά ενθουσίασε τους φιλάθλους. Ωστόσο, η Πρέμιερ Λιγκ αποδείχθηκε αδυσώπητη: τραυματισμοί, λάθη και ατυχίες έφεραν την ομάδα σε κάκιστη βαθμολογική θέση, με αποτέλεσμα η πίεση να αυξηθεί κατακόρυφα. Η άλλοτε φιλόξενη εξέδρα του Λονδίνου άρχισε να στρέφεται εναντίον του νέου προπονητή, σε έναν γνώριμο κύκλο δυσπιστίας.
Η κριτική έγινε σφοδρή και ενίοτε ανθρωποφαγική – κάποιοι έφτασαν στο σημείο να σκέφτονται κυνικά πως «καλύτερα να χάσουμε τον τελικό, για να μην τον φάμε στη μάπα και του χρόνου», προτιμώντας δηλαδή μια αποτυχία τώρα ώστε να φύγει ο Ποστέκογλου το καλοκαίρι. Παρά τη μουρμούρα και τον κακοφανισμό ενός μέρους του κοινού, ο Ποστέκογλου επέμεινε στο πλάνο του. Κράτησε την ομάδα ενωμένη και αξιοποίησε το Γιουρόπα Λιγκ ως όχημα για να αποδείξει την αξία του εγχειρήματός του. Και να που αύριο, παρά την εσωτερική φθορά και τα επικριτικά πρωτοσέλιδα, ο προπονητής αυτός θα καθοδηγήσει την Τότεναμ στον μεγάλο τελικό του Μπιλμπάο.
«Σήμερα, ο Άγγελος Ποστέκογλου, παρά την σφοδρή κριτική που έχει δεχθεί από τους φίλους της Τότεναμ για την κάκιστη σεζόν στην Πρέμιερ Λιγκ, συνεχίζει να ονειρεύεται τίτλους», σημειώνει χαρακτηριστικά το ελληνικό αθλητικό μέσο athletico.gr. Πράγματι, ο Ποστέκογλου δεν σταμάτησε να ονειρεύεται. Ξέρει ότι με μια νίκη αύριο απέναντι στη Γιουνάιτεντ θα γράψει ιστορία με χρυσά γράμματα ως προπονητής της Τότεναμ – και θα δώσει τέλος σε όλα τα δηλητηριώδη σχόλια, δικαιώνοντας όσους πίστεψαν στο όραμά του.
Αναδρομή στις ευρωπαϊκές δόξες
Για να εκτιμήσει κανείς τη σημασία του αυριανού τελικού, πρέπει να κοιτάξει πίσω, στις τελευταίες φορές που η Τότεναμ γεύτηκε ευρωπαϊκή δόξα. Ήταν το μακρινό 1972 όταν οι «Σπερς» έγιναν η πρώτη ομάδα που κατέκτησε το νεοσύστατο τότε Κύπελλο UEFA. Σε έναν αγγλικό εμφύλιο, στον διπλό τελικό απέναντι στη Γουλβς, η Τότεναμ επικράτησε με συνολικό σκορ 3–2 (2-1 στο Μολινό και 1-1 στο Γουάιτ Χαρτ Λέιν) και έφερε τον τίτλο στο Νησί, εκεί που θα παρέμενε και την επόμενη σεζόν, αφού θα την ακολουθούσε η Λίβερπουλ. Εκείνη η ομάδα του θρυλικού Μπιλ Νίκολσον έγραψε ιστορία όχι μόνο επειδή σήκωσε ένα τρόπαιο, αλλά και επειδή το έκανε με στυλ και τόλμη, τιμώντας το μότο του συλλόγου, «To Dare Is To Do».
Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1984, η Τότεναμ επέστρεψε στον θρόνο της. Ο τελικός της ίδιας διοργάνωσης εκείνης της χρονιάς απέναντι στην Άντερλεχτ χαράχτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη των οπαδών: σε διπλό τελικό γεμάτο δραματικές εναλλαγές, οι δύο ομάδες ήρθαν ισόπαλες μετά από 180 λεπτά αγώνα (1-1 στις Βρυξέλλες και 1-1 στο Λονδίνο). Στον επαναληπτικό, οι Βέλγοι προηγήθηκαν και βρίσκονταν αγκαλιά με το τρόπαιο για τη μεγαλύτερη διάρκεια του παιχνιδιού, μέχρι που ο Γκρέιαμ Ρόμπερτς ισοφάρισε για την Τότεναμ, στέλνοντας τον αγώνα στη διαδικασία των πέναλτι.
Εκεί, ο τερματοφύλακας Τόνι Πάρκς έγινε ήρωας αποκρούοντας το τελευταίο πέναλτι – η Τότεναμ νίκησε 4-3 στα πέναλτι και σήκωσε στον ουρανό το Κύπελλο UEFA. Ήταν η τρίτη ευρωπαϊκή κούπα στην ιστορία της (είχε προηγηθεί και το Κυπελλούχων του 1963), και η τελευταία μέχρι σήμερα. Οι εικόνες από εκείνη τη βραδιά, οι παίκτες με το τρόπαιο, τα κασκόλ και τα καπέλα, το κατάμεστο Γουάιτ Χαρτ Λέιν να παραληρεί, στοιχειώνουν γλυκά τη συλλογική μνήμη της ομάδας.
Εκείνες οι στιγμές ανήκουν πια σε μια ένδοξη μυθολογία του παρελθόντος. Πια 41 χρόνια μετά, ολόκληρες γενιές οπαδών έχουν μεγαλώσει χωρίς να δουν την ομάδα τους να κατακτά κάποιο ευρωπαϊκό τρόπαιο. Οι παλιοί διηγούνται ιστορίες για τον Μάμπατ και τον Χοντλ, για τον Άρτσιμπαλντ και τον Αρντίλες, ενώ οι νεότεροι απλώς κοιτούν σκονισμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Αυτή η μακρά αναμονή φορτίζει ακόμα περισσότερο το παρόν: η αυριανή διεκδίκηση δεν είναι απλώς ένας αγώνας, είναι μια απόπειρα να γεφυρωθεί το χθες με το σήμερα, να ξαναπιαστεί το νήμα της δόξας που κόπηκε το 1984.
Χαμένες ευκαιρίες και πρόσφατες πληγές
Βέβαια, η ιστορία της Τότεναμ τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι μόνο αναμονή, είναι και αλλεπάλληλες απογοητεύσεις την ύστατη στιγμή. Οι «Σπερς» έφτασαν κοντά, άγγιξαν το όνειρο, αλλά το είδαν να γλιστρά μέσα από τα χέρια τους. Πριν από έξι χρόνια, το 2019, η Τότεναμ βρέθηκε στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ, στην πρώτη της συμμετοχή ποτέ στον ευρωπαϊκό τελικό της κορυφαίας διασυλλογικής διοργάνωσης. Εκεί, στη Μαδρίτη, το όνειρο μετατράπηκε σε εφιάλτη: η Λίβερπουλ προηγήθηκε με πέναλτι του Σαλάχ μόλις στο 2ο λεπτό και τελικά νίκησε 2-0 (με το δεύτερο γκολ από τον Οριγκί στο 87ο), αφήνοντας την Τότεναμ με το παράσημο του φιναλίστ αλλά κι ένα τεράστιο κενό. Ήταν μια οδυνηρή ήττα για μια ομάδα που είχε αποκλείσει με επικές ανατροπές τον Άγιαξ στα ημιτελικά, ο χαμένος τελικός πλήγωσε βαθιά την περηφάνια και επανέφερε το πικρό ερώτημα: «θα τα καταφέρουμε ποτέ;».
Δύο χρόνια αργότερα, το 2021, μια άλλη ευκαιρία πήγε χαμένη σε εντελώς διαφορετικό σκηνικό. Η Τότεναμ βρέθηκε στον τελικό του Λιγκ Καπ απέναντι στη Μάντσεστερ Σίτι. Ήταν όμως μια ομάδα σε αναταραχή: μόλις έξι μέρες πριν από τον τελικό, η διοίκηση είχε πάρει τη ριψοκίνδυνη απόφαση να απολύσει τον προπονητή Ζοσέ Μουρίνιο, αφήνοντας έναν άπειρο 29χρονο υπηρεσιακό (τον πρώην παίκτη του συλλόγου, Ράιαν Μέισον) να καθοδηγήσει την ομάδα στο Γουέμπλεϊ. Το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν μοιραίο. Η Σίτι κυριάρχησε, η Τότεναμ άντεξε μέχρι το 82′, ώσπου ο Αϊμερίκ Λαπόρτ με κεφαλιά έγραψε το 1-0 και χάρισε το τρόπαιο στους «Πολίτες». Η εικόνα των παικτών της Τότεναμ αποσβολωμένων στο τέλος εκείνου του τελικού ήταν ακόμα μια προσθήκη στη συλλογή πικρών στιγμών. Άλλος ένας τελικός χαμένος, άλλη μια κούπα που ξέφυγε. Και η δίψα συνεχίστηκε…
Από το 2008 κι έπειτα, όταν και κατέκτησαν το τελευταίο τους τρόπαιο (εκείνο το Λιγκ Καπ υπό τον Χουάντε Ράμος), οι «Σπερς» έχουν χάσει όλους τους τελικούς στους οποίους έχουν αγωνιστεί. Η στατιστική είναι αμείλικτη: από την κούπα του 2008, μετράνε τέσσερις χαμένους τελικούς (τρία Λιγκ Καπ και έναν Τσάμπιονς Λιγκ) και κανένα τρόπαιο. Προσέγγισαν τη δόξα σε στιγμές που έμοιαζε γραφτό να τους ανήκουν, όμως πάντα κάτι στράβωνε, είτε ένας αντίπαλος αποδεικνυόταν ανώτερος, είτε η ίδια η ιδιοσυγκρασία της ομάδας την ωθούσε στην αποτυχία. Το περιβόητο «Spursy», η τάση της Τότεναμ να αυτοκαταστρέφεται την κρίσιμη στιγμή, έγινε αυτοεκπληρούμενη προφητεία και μέρος της ποδοσφαιρικής αργκό. Κάθε αποτυχία δυνάμωνε τον κυνισμό και τη δυσπιστία γύρω από τον σύλλογο. Έτσι, φτάνοντας στο σήμερα, αυτή η συσσωρευμένη εμπειρία αποτυχίας κάνει κάποιους οπαδούς να αντιμετωπίζουν με φοβικό τρόπο ακόμα και την προοπτική της επιτυχίας.
Η κοινωνική διάσταση της κριτικής και η επόμενη μέρα
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που ενόψει του αυριανού τελικού, η ψυχολογία γύρω από την Τότεναμ μοιάζει διχασμένη. Από τη μία, υπάρχει η ελπίδα, αυτή που ξυπνά κάθε φορά που η ομάδα πλησιάζει σε ένα τρόπαιο, η φλόγα που κρατά ζωντανό το όνειρο μέσα σε όσους έχουν υπομείνει δεκαετίες απογοητεύσεων. Από την άλλη, υπάρχει ο φόβος και ο κυνισμός, η φωνή που ψιθυρίζει ότι «τίποτα δεν θα αλλάξει», ότι ίσως καλύτερα να αποτύχει η ομάδα παρά να συνεχίσουμε με έναν προπονητή που δεν εμπιστευόμαστε πλήρως.
Αυτή η ανθρωποφαγική διάθεση, να απαξιώνεται δηλαδή πρόωρα η προσπάθεια και ο ίδιος ο προπονητής, έχει και μια κοινωνιολογική ρίζα: πρόκειται για τον μηχανισμό άμυνας των απογοητευμένων. Οι οπαδοί που έχουν πληγωθεί επανειλημμένα τείνουν να υιοθετούν έναν κυνισμό ως ασπίδα, «δεν θα πιστέψω, για να μην απογοητευτώ ξανά». Στην πορεία, όμως, αυτή η στάση γίνεται τροχοπέδη, δημιουργεί ένα τοξικό νέφος γύρω από την ομάδα, αυξάνει την πίεση και μειώνει την υπομονή. Ο Ποστέκογλου το έχει νιώσει στο πετσί του αυτό. «Ο κόσμος φοβάται ότι μπορεί όντως να συμβεί» είπε, αναφερόμενος στην πιθανότητα κατάκτησης του τίτλου, «και ψάχνει τρόπους να το γκρεμίσει, λέγοντας ότι ήταν μια κακή σεζόν και δεν το αξίζουμε, ή συγκρίνοντάς μας με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ». Λόγια πικρά, που όμως περιγράφουν εύστοχα την ιδιότυπη αυτή φοβία της επιτυχίας που πλανάται.
Κοινωνική ευαισθησία σε ένα αθλητικό πλαίσιο σημαίνει να αναγνωρίσουμε ότι πίσω από τις φανέλες και τα πρωτοσέλιδα υπάρχουν άνθρωποι: οι παίκτες, ο προπονητής, οι οικογένειές τους, αλλά και οι ίδιοι οι φίλαθλοι με τις ελπίδες και τις απογοητεύσεις τους. Ο Ποστέκογλου, ο «προπονητής της προσφυγιάς» όπως τον έχουν αποκαλέσει -γιος Ελλήνων μεταναστών, μεγαλωμένος στην Αυστραλία- κουβαλά μια δικιά του ιστορία αγώνων και αμφισβήτησης. Σε κάθε σταθμό της καριέρας του, από τη Μελβούρνη και την εθνική Αυστραλίας μέχρι τη Σέλτικ, αντιμετώπισε το ίδιο μοτίβο: στην αρχή τον είπαν ακατάλληλο, όμως εκείνος απάντησε γεμίζοντας τρόπαια τις προθήκες. Τώρα, στη δεύτερη χρονιά του στην Τότεναμ, βρίσκεται μια ανάσα από το να επαναλάβει το έργο του. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έχει δημιουργηθεί η προσδοκία πως ο Ποστέκογλου «φέρνει τίτλο πάντα στη δεύτερη χρονιά του» σε κάθε ομάδα που δουλεύει. Κι αυτή η αφήγηση δίνει έναν πρόσθετο μυθικό τόνο στον αυριανό τελικό…
Πίστη, προσμονή και δικαίωση
Καθώς η αντίστροφη μέτρηση για τον μεγάλο αγώνα κορυφώνεται, το κλίμα στο βόρειο Λονδίνο θυμίζει συμπιεσμένο ελατήριο. Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ μπορεί να αντιμετωπίζεται ως το φαβορί από πολλούς ουδέτερους, όμως για την Τότεναμ το διακύβευμα είναι ξεχωριστό. Δεν πρόκειται απλώς για άλλο ένα τρόπαιο, αλλά για την επιβεβαίωση ότι αυτός ο σύλλογος μπορεί επιτέλους να υπερβεί τα φαντάσματα του παρελθόντος του. Ο ίδιος ο Ποστέκογλου, όταν ρωτήθηκε αν ένας τίτλος στο Γιουρόπα Λιγκ θα «σώσει» τη σεζόν της ομάδας του, όπως αντίστοιχα πιστεύεται σε κύκλους της Γιουνάιτεντ, απάντησε κοφτά: «Τι με νοιάζει τι πιστεύει η Γιουνάιτεντ;».
Με αυτή τη φράση, έδειξε πως αντιλαμβάνεται πλήρως τη μοναδικότητα της κατάστασης της Τότεναμ. Όπως παραδέχτηκε, «φυσικά και [η συμμετοχή στον τελικό] είναι [κάτι] τεράστιο, επειδή πρέπει να το συγκρίνεις με αυτά που έχει περάσει αυτός ο σύλλογος τα τελευταία 15-20 χρόνια και με αυτά που έχουν περάσει οι οπαδοί. Τους έχουμε δώσει πραγματική ελπίδα και ένα όνειρο ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι ξεχωριστό φέτος». Αυτή η ελπίδα, έπειτα από τόσες αποτυχίες, είναι ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα του προπονητή μέχρι τώρα.
Το άρθρο αυτό δεν κρύβει την προτίμησή του: στη ζυγαριά της κριτικής και του κυνισμού, γέρνει απερίφραστα προς την πίστη και την υποστήριξη στον Άγγελο Ποστέκογλου. Ναι, το ποδόσφαιρο είναι σκληρό και καμία νίκη δεν χαρίζεται. Ναι, η Τότεναμ μπορεί αύριο να ηττηθεί, απέναντι της στέκεται μια ιστορική Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, διψασμένη κι εκείνη να διασώσει τη χρονιά με ένα τρόπαιο. Όμως ανεξαρτήτως αποτελέσματος, ο Ποστέκογλου αξίζει το χειροκρότημα και τη στήριξη. Σε μια εποχή που οι προπονητές γίνονται εύκολα αποδιοπομπαίοι τράγοι, εκείνος είχε το θάρρος να οραματιστεί κάτι καλύτερο για έναν σύλλογο βυθισμένο στην αμφιβολία και τον έφτασε μια ανάσα πριν την εκπλήρωση του οράματος.
Εάν μάλιστα η Τότεναμ τα καταφέρει και κατακτήσει το κύπελλο αύριο, τότε θα έχουμε κάθε λόγο να παραδεχτούμε πως το ’πε, το ’κανε. Ο άνθρωπος που υποσχέθηκε, σιωπηρά ή φανερά, πως στη δεύτερη χρονιά του θα φέρει τίτλο, θα έχει κρατήσει τον λόγο του. Και για την Τότεναμ, αυτός ο τίτλος δεν θα είναι απλά ένα τρόπαιο στη βιτρίνα, αλλά η πολυπόθητη αρχή μιας νέας εποχής. Με τον Ποστέκογλου στο τιμόνι, η δίψα μπορεί επιτέλους να σβήσει και το αύριο να ξημερώσει πιο φωτεινό από το χθες. Γιατί για την Τότεναμ δεν παίζεται η φετινή σεζόν, παίζονται η ιστορία και το μέλλον του συλλόγου…
